Słownik pojęć

  • SEM

    skrót nazwy siła elektromotoryczna, używany powszechnie w mowie i w piśmie.

  • SI (patrz: Międzynarodowy Układ Jednostek Miar)

  • SNZ - snooze

    funkcja drzemki.

  • Sabinianus papież (604-606)

    wprowadził do powszechnego użytku dzwony kościelne zwołujące wiernych na nabożeństwa i nakazał umieszczanie zegarów słonecznych na ścianach kościołów.

  • Safety barrel (patrz: Motor barrel)

  • Safety pinion

    prosty mechanizm chroniący w pewnym stopniu wychwyt zegarka przed destrukcyjnym efektem pęknięcia sprężyny. Polegający na przykręceniu małego kółka zębatego, na które przenoszona jest energia z bębna sprężyny, do osi. Bęben sprężyny pchając koło we właściwym kierunku zacieśnia połączenie (dokręca koło), a w przypadku pęknięcia sprężyny, pojawiające się szarpnięcie do tyłu poluzowuje połączanie – odkręca koło. Oczywiście odkręcające się z osi koło nie ciągnie za sobą tej osi i w konsekwencji innych kół, więc nie dochodzi do uszkodzenia wychwytu. (źródło)

  • Samoindukcja (indukcja własna)

    wytwarzanie siły elektromotorycznej w obwodzie elektrycznym pod wpływem zmiany pola magnetycznego, wywoływanej przez zmianę płynącego w tym obwodzie prądu. Indukcja wzajemna – wytwarzanie siły elektromotorycznej w obwodzie wskutek zmiany pola magnetycznego wywoływanej zmianą prądu płynącego w innym obwodzie.

  • Samorzutne starzenie

    efekt powodujący powiększanie objętości (pęcznienie) i krzywienie się przedmiotu. Często temu efektowi ulegają przedmioty wykonane ze stopów cynku.

  • Samowyzwalacz fotograficzny (patrz: Wyzwalacz fotograficzny)

  • Sandwich dial

    czyli tarcza o strukturze kanapki (patent Panerai). Tarcza została zbudowana z dwóch dysków. Ten spodni to naniesione indeksy z SuperLuminovy. Ten wierzchni (właściwy cyferblat zegarka) to czarny, matowy dysk z powycinanymi indeksami godzinowymi, okienkiem datownika, lub także np. liniowym wskaźnikiem rezerwy chodu.

  • Satynowanie

    dekorowanie mechanizmu lub koperty zegarka. W wyniku satynowania uzyskuje się jednolitą matową powierzchnię, w widocznymi liniowymi śladami narzędzia. (źródło)

  • Scalanie (patrz: Integracja)

  • Schatz, Triberg, Niemcy

    fabryka produkująca zegary kominkowe, ścienne, roczne, budziki.

  • Schemat blokowy zegara

    graficzne przedstawienie sposobu połączenia i współdziałania poszczególnych zespołów mechanizmu. Ze schematu blokowego zegara można odczytać zasadniczą różnicę działania zegara mechanicznego i zegara z napędem elektrycznym regulatora.

  • Schild, La Chaux-de-Fonds, Szwajcaria

    fabryka zegarków.

  • Seconde Deadbeat (pol. skacząca sekunda)

    czyli zamiast tradycyjnej płynnie przemieszczającej się po tarczy wskazówki sekundowej skacze ona w precyzyjnych, jednosekundowych odstępach.

  • Secondo - Zero - Stop

    W momencie odciągnięcia koronki sekundnik się zatrzymuje i ustawia "na zero". W tym samym momencie wskazówka minutowa przeskakuje na najbliższy pełny indeks minutowy, a przekręcenie koronki powoduje jej skok o pełną minutę.

  • Sedna™

    opatentowany stop 18-karatowego złota Sedna™ to mieszanina złota, miedzi i palladu. Stop charakteryzuje się ciepłym różowym odcieniem i jest niezwykle trwały. Opracowany i zarejestrowany jako znak Omega.

  • Sekularny kalendarz (patrz: Wieczny kalendarz)

  • Sekunda

    jednostka czasu dla Międzynarodowego Układu Jednostek (SI) przyjęta w 1967 r. na XIII. Gen. Konf. Miar; Ma ona następujące brzmienie: Sekunda jest czasem trwania 9 192 631 770 okresów promieniowania, odpowiadających przejściu między dwoma nadsubtelnymi poziomami stanu podstawowego atomu cezu 133. W 1997 roku powyższą definicję uzupełniono dodatkową uwagą uściślającą: Powyższa definicja odnosi się do atomu cezu w stanie podstawowym w temperaturze 0 K. Definicje zmieniały się na przestrzeni lat: do roku 1954 sekunda to 1/86 400 część średniej doby słonecznej; od roku 1954 – 1/31 556 925,9747 część roku zwrotnikowego; od roku 1960 – 1/31 556 925,9747 część roku zwrotnikowego 1900, styczeń 0, godzina 12 czasu efemeryd; od roku 1967 – Czas trwania 9 192 631 770 okresów promieniowania, odpowiadającego przejściu między dwoma nadsubtelnymi poziomami stanu odstawowego atomu cezu 133; od roku 1997 - Definicję z 1967 r. uzupełniono uwagą: Powyższa definicja odnosi się do atomu cezu w stanie podstawowym w temperaturze 0.

  • Sekundnik (patrz: Wskazówka sekundowa)

  • Sekundomierz (patrz: Stoper)

  • Sercówka (patrz: Zabierak tokarski)

  • Settings

    czyli ustawianie czasu

  • Sewani, Jerewańska Fabryka Zegarów

    fabryka zegarków.

  • Shock-resistant (wstrząsoodporny)

    zegarek może zostać uznany za odporny na wstrząsy, jeżeli po upadku na twardą powierzchnię z wysokości 1m nie zatrzyma się lub, jeżeli dzienne tempo jego chodu nie zmieni się o więcej niż 60 sekund. (źródło)

  • Shortt W. H.

    Angielski konstruktor. W roku 1924 zbudował zegar zespolony o dwóch wahadłach. Jedno, niezależne, waha się zupełnie swobodnie, a drugie, zależne, jest zsynchronizowane z pierwszym. Zegary tego typu odznaczają się dużą dokładnością chodu.

  • Sidereal time (patrz: Średni czas gwiezdny)

  • Sieć czasu

    zespół urządzeń służących do wskazywania jednakowego (normalnego) czasu w wielu odległych miejscach. Sieć czasu składa się z zegara pierwotnego (głównego), który jest zegarem niezależnym, oraz z szeregu zegarów wtórnych (zależnych), połączonych przewodami z zegarem pierwotnym, od którego otrzymują impulsy elektryczne (zob. zegar wtórny). Liczba zegarów wtórnych przyłączonych do jednej sieci, bez specjalnych wzmacniaczy, może wynosić 25-50. Do zasilania sieci czasu stosuje się prąd stały o napięciu 6 lub 12 V w sieciach małych, a w sieciach rozległych – 24 lub 50 V. Źródłem prądu są baterie akumulatorów.

  • Sigma dial (tarcza Sigma)

    typ tarczy opatrzonej greckimi literami σ (Sigma) przy napisie Swiss na dole tarczy, co w połączeniu z oznaczeniem trytu (T) wygląda tak: σ T Swiss T σ. W latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku (w dobie kryzysu kwarcowego kiedy to znaczna część szwajcarskich manufaktur upadła z powodu pojawienia się zegarków kwarcowych) istniała pewna inicjatywa, by "chwalić się" użyciem złota na tarczy zegarka, co miało zwiększyć jego postrzeganą wartość wśród konsumentów (i jednocześnie uzasadniać wyższą cenę). W przypadku Rolexa tarcza Sigma oznacza, że indeksy godzinowe w danym zegarku zostały wykonane z litego złota. Oczywiście, jak to w świecie pasjonatów i zbieraczy, tarcze sigma są bardzo pożądane i cenione przez kolekcjonerów. (źródło)

  • Silnik elektryczny

    maszyna przetwarzająca energię elektryczną na energię mechaniczną. Składa się z części nieruchomej – stojana oraz części obracającej się – wirnika. Rozróżnia się:

    • Silnik elektryczny prądu przemiennego
    • Silnik elektryczny prądu stałego

  • Silnik histerezowy

    silnik histerezowy to jednofazowy silnik synchroniczny, w którym moment obrotowy jest wytwarzany w wyniku przemagnesowywania (histerezy) zewnętrznego pierścienia wirnika przez wirujące pole magnetyczne stojana w czasie ruchu. Synchronizm ruchu utrzymuje się dzięki przyciąganiu namagnesowanego wirnika przez pole wirujące stojana.

  • Silnik reluktancyjny

    silnik reluktancyjny to jednofazowy silnik synchroniczny pracujący na zasadzie różnego oporu magnetycznego, jaki znajduje się na obwodzie wirnika. Nazwa pochodzi od angielskiego słowa „reluctance” (oporność magnetyczna).

  • Silnik skokowy (krokowy)

    silnik elektryczny, którego wirnik nie obraca się stale, lecz wykonuje ruchy skokowe (część obrotu) na skutek impulsów prądowych.

  • Silnivar

    to materiałowa, zegarmistrzowska technologia jutra – krzem wytrawiany jonowo w specjalnym procesie DRIE (Deep Reactive Ion Etching – pol. głęboko bierne wytrawianie jonowe). Technologię Silinivar® Patek Philippe wprowadził w roku 2005. (źródło)

  • Siodełko wahadła

    element przymocowany do płyty zegara (rzadziej do tylnej ścianki obudowy), w którego wycięciu umieszcza się górną część zawieszki wahadła.

  • Siła elektromotoryczna (SEM)

    napięcie elektryczne w stanie nie obciążonym (napięcie pierwotne).

  • Skacząca godzina

    sposób konstrukcji zegarka w którym wskazywana cyfrowo w okienku tarczy godzina, przesuwa się skokowo co godzinę o jedną pozycję. (źródło)

  • Skacząca sekunda (patrz: Seconde Deadbeat)

  • Skafe

    typ zegara słonecznego w kształcie obciętej do połowy czaszy. Ulepszony – polos.

  • Skeleton watch (patrz: Zegarek szkieletowy)

  • Skrawanie (patrz: Obróbka wiórowa)

  • Skórka irchowa (patrz: Ircha)

  • Składanie i smarowanie

    • budzików
    • zegarów
    • zegarków
    • zegarów bijących
    • zegarków specjalnych i elektrycznych

  • Slawa (Slava)

    Druga Moskiewska fabryka zegarków

  • Smarowanie zegarów i zegarków (patrz: Składanie i smarowanie)

  • Smarownica (oliwiarka)

    naczynie do przechowywania małej ilości smaru, z którego czerpie się smar za pomocą smarownika. Do każdego rodzaju smaru powinna być osobna smarownica. Praktyczny jest komplet smarownic, umieszczony na jednej podstawce z automatycznie otwieranymi przykrywkami. Każda smarownica ma inną barwę, odpowiednio do numeru oleju, i zawiera olej z buteleczki o takim samym kolorze etykiety. Za smarownicą na podstawce znajduje się występ z otworami do poszczególnych smarowników, których trzonki mają taką samą barwę, jak odpowiednie smarownice. Najważniejsze jednak jest to, aby w smarownicy znajdowała się wkładka ze szlifowanego agatu lub szkła z zagłębieniem na olej oraz by zamknięcie było szczelne. Smarownice należy utrzymywać w wielkiej czystości. Co pewien czas powinno się ją oczyścić ze starego oleju, wymyć benzyną, wytrzeć do sucha i dopiero wtedy nałożyć szklaną pałeczką świeży olej.

  • Smarownik (oliwiak)

    narzędzie do nabierania oleju ze smarownicy i smarowania łożysk w mechanizmach zegarowych. Smarownik powinien być wykonany ze stali nierdzewnej w kształcie cienkiego pręcika, ze spłaszczonym i nieco rozszerzonym końcem. Im większe jest rozszerzenie, tym więcej utrzyma się na nim smaru. Po umoczeniu końca smarownika w oleju powinna na nim pozostać tylko taka ilość oleju, jaka jest potrzebna do nasmarowania jednego łożyska. Po dotknięciu nim do łożyska olej powinien spłynąć. W użyciu są także smarowniki z wbudowanym zbiornikiem na olej. Końcówka takiego smarownika jest cienką rurką, w której znajduje się stalowa igła, uruchamiana dźwignią z przyciskiem. Naciśnięcie dźwigni powoduje ruch powrotny igły i wypłynięcie pewnej ilości oleju. Im wysunięcie igły jest większe, tym więcej oleju wypływa z rurki. Wielkość wysunięcia igły reguluje się wkrętem nastawczym. W innej konstrukcji smarownika ze zbiornikiem na olej nie ma dźwigni z przyciskiem, gdyż olej wypływa po lekkim naciśnięciu igłą do smarowanego łożyska.

  • Smart Access

    system Smart Access polega na tym, że koronka za pomocą impulsów elektronicznych wydaje sygnał do poszczególnych procesorów w zegarku. (źródło)

  • Smary zegarowe

    smary zegarowe, oleje (oliwy) i wazeliny używane do smarowania miejsc trących się powierzchni w mechanizmach zegarowych. Obecnie stosuje się powszechnie oleje syntetyczne, które odznaczają się dobrymi właściwościami smarnymi w dużym zakresie temperatury od -20 do +30°C. Do smarowania zegarów i zegarków zegarmistrz używa 5 rodzajów olejów, oznaczonych kolejnymi numerami, a czasem także barwami.
    1. zieloną
    2. czerwoną
    3. niebieską
    4. żółtą
    5. czarną

    Do smarowania sprężyn zegarkowych zamiast oleju nr. 5 można używać specjalnej wazeliny, np. wazeliny firmy Moebius.

  • Smocza krzywka

    specjalna regulacja wychwytu. (źródło)

  • Smooth (pol. gładki)

    typ bezela ze stali, spotykany często w zegarkach Rolexa (Datejust) (źródło)

  • Smyk

    przyrząd do ręcznego napędzania czopiarki lub krążka wiertarskiego. Obecnie już się go nie stosuje.

  • Snowflake (patrz: wskazówki)

    wskazówki typu „Snowflake”. Zdjęcie ch24.pl... zobacz więcej (źródło)

  • Solenoid

    sama cewka bez rdzenia, której zwoje są nawinięte wzdłuż linii śrubowej o małym skoku.

  • Spad (patrz: Wychwyt)

  • Spadek napięcia

    zmniejszenie się napięcia na skutek rezystancji, w zależności od przekroju i długości przewodu oraz rezystywności metalu, z jakiego jest wykonany przewód. Spadek napięcia oblicza się według wzoru... zobacz więcej

  • Spark erosion

    technologia „spark erosion” – czyli wycinanie elementu cieniutkim drutem będącym pod napięciem.

  • Spawanie

    łączenie dwóch jednakowych metali przez stopienie ich brzegów, najczęściej z dodaniem spoiwa. Rozróżnia się spawanie elektryczne, gazowe (acetylen), spawanie w osłonie CO2 i inne.

  • Spherodrive

    patent opracowany przez Eterna – specjalne, kulkowe łożyskowanie bębnów sprężyny naciągowej, znacznie poprawiające ich właściwości mechaniczne. System charakteryzuje się tym, że dla łożyskowania bębna, gdzie jest umieszczona sprężyna napędowa, zastosowano ceramiczne łożyska kulkowe zmniejszając tarcie, a tym samym starty energii. (źródło)

  • Spin Time

    komplikacja Spin Time. W tarczę wkomponowano dwanaście sześciennych „kostek”, których jeden bok pełni rolę indeksu (trójkąt), a drugi informuje o czasie w drugiej strefie czasowej (za pomocą naniesionej na powierzchnię cyfry).
    Mechanizm działa tak, że na tarczy widocznych jest jedenaście boków kostek prezentujących indeksy oraz jeden z przypisaną mu cyfrą. O każdej pełnej godzinie kostka z cyfrą obraca się (znów do formy indeksu z trójkątem), a kolejna odsłania widniejącą na niedostępnym do tej pory boku cyfrę odpowiadającą kolejnej godzinie. (źródło)

  • Spiromax®

    to nowa sprężyna balansowa ze zintegrowanym łącznikiem i oprawką. Patent Patek Philippe. (źródło)

  • Spirytus skażony (denaturat)

    alkohol etylowy skażony substancjami trującymi, stosowany jedynie do celów przemysłowych. W zegarmistrzostwie jest używany w palnikach i lampach do podgrzewania w ich płomieniu części zegarowych.

  • Spiż

    stop miedzi, cyny (4 – 11%), cynku (2 – 7%) i ołowiu (2 – 6%). Jest to brąz cynowo-cynkowy. Stosuje się go na dzwony.

  • Split-second

    typ chronografu z podwójną wskazówką stopera, służącą do dokonywania pomiarów międzyczasów. W praktyce, po uruchomieniu stopera obie wskazówki przemieszczają się wokół tarczy razem, jednakże w dowolnym momencie można zatrzymać jedną z nich nie przerywając biegu drugiej. Po odczytaniu międzyczasu i zwolnieniu zatrzymanej wskazówki, dogania ona tę, która pozostała w ruchu, kontynuując pomiar. (źródło)

  • Spoczynek (patrz: Wychwyt)

  • Sprawdzanie zegara

    czynności polegające na zbadaniu dokładności jego chodu (przyrostu dobowego poprawki), tj. czy nie wykazuje spóźnienia lub przyśpieszenia względem zegara wzorcowego. Praktycznym urządzeniem wzorcowym do sprawdzania chodu zegarów i zegarków jest sprawdzarka chodu zegara.

  • Sprawdzarka chodu zegara (chronokomparator)

    urządzenie elektroniczne umożliwiające sprawdzenie w krótkim czasie dokładności chodu (przyrostu dobowego poprawki) zegarka. Wynik uzyskuje się w postaci wykresu na taśmie. Gdy zegarek chodzi dobrze, linia wykresu jest prosta i równoległa do krawędzi taśmy, gdy zegarek śpieszy, linia wykresu jest odchylona w prawo, a gdy spóźnia – na lewo. Istnieje wiele rodzajów sprawdzarek do zegarków mechanicznych jak i elektronicznych.

  • Sprawdziany

    są to narzędzia pomiarowe, za pomocą których stwierdza się, czy wymiar sprawdzany nie przekracza założonych granic, ale nie określa się liczbowo wartości tego wymiaru. Stosowane są one w produkcji seryjnej i masowej zamiast przyrządów pomiarowych, które w takich warunkach szybko uległyby zniszczeniu. Na ogół nie mają one żadnych części ruchomych ani żadnych podziałek, natomiast wymiary ich są niezmienne. Sprawdzianem można sprawdzać tylko jeden wymiar, przy czym sprawdzający musi wiedzieć, jaki jest wymiar nominalny przedmiotu. Kontroluje on tylko, czy sprawdzany wymiar przedmiotu mieści się w założonych granicach.

  • SpringLOCK

    system, którego zadaniem jest pochłaniane energii oddziałującej na elementy układu wychwytu zegarka. System ten redukuje wpływ negatywnych oddziałujących na mechanizm sił o 66%. Dzięki temu werk zegarka jest odporny na wstrząsy o sile do 5000Gs – przekłada się to na możliwość swobodnego używania zegarka podczas uprawiania wielu sportów (np. gry w golfa). (źródło)

  • Sprzęgnik (beczułka)

    jeden z dwóch głównych elementów naciągu sprzęgnikowego.

  • Sprzęgło

    urządzenie do łączenia ze sobą dwóch wałków w celu przenoszenia mocy. Połączenie to może być trwałe lub okresowo rozłączalne. W mechanizmach zegarowych ma zastosowanie sprzęgło:

    • cierne
    • kłowe
    • widełkowe

  • Sprzęgło cierne

    sprzęgło łączące przekładnię wskazań z przekładnią chodu, umożliwiające nastawianie wskazówek zegara. W zegarach i budzikach popularnych sprzęgło cierne uzyskuje się za pośrednictwem sprężyny śrubowej lub gwieździstej... zobacz więcej

  • Sprzęgło kłowe

    sprzęgło stosowane w zegarkach z naciągiem sprzęgnikowym. Głównymi elementami sprzęgła kłowego są sprzęgnik i zębnik naciągowy, które łączą się ze sobą za pomocą kłów (zębów). Sprzęgło kłowe może być:

    • jednokierunkowe (wtedy kły są pochylone w jedną stronę)
    • dwukierunkowe (wtedy kły są proste)
    W pozycji naciągowej sprzęgło kłowe jest połączone – wtedy można zegarek nakręcać. W pozycji nastawczej sprzęgło kłowe jest rozłączone – wtedy nastawia się wskazówki. Rozłączanie i łączenie sprzęgła kłowego następuje przez wyciąganie główki naciągowej i jej wciskanie.

  • Sprzęgło widełkowe

    sprzęgło stosowane w zegarach wieżowych do łączenia elementów pędni. Umożliwia swobodne wydłużanie i kurczenie się długich wałków pędni na skutek zmian temperatury.

  • Sprężyna

    element sprężysty wykonany z metalu o dużym module sprężystości. Właściwość sprężyn, polega na odkształcaniu się pod wpływem działających sił zewnętrznych i przybieraniu pierwotnych kształtów po ustaniu działania tych sił, nazywa się podatnością lub sprężystością. Dużą sprężystość zawdzięczają sprężyny odpowiedniemu ukształtowaniu. W zależności od kształtu (przed odkształceniem) rozróżnia się sprężyny:

    • proste (kształt linii prostej)
    • śrubowe (kształt zwojów linii śrubowej)
    • spiralne (kształt spirali Archimedesa)
    • specjalne (różne inne kształty)
    Sprężyny mogą być wykonywane z drutu, blachy lub taśmy. Rozróżnia się sprężyny:
    • zginane
    • skręcane
    • ściskane
    • rozciągane
    Sprężyny stosuje się tam, gdzie potrzebne jest wytworzenie pewnej siły lub momentu, albo w celu gromadzenia pewnego zapasu energii. W związku z tym rozróżnia się sprężyny:
    • dociskowe
    • napędowe
    • zderzakowe
    W mechanizmach zegarowych mają zastosowanie wszystkie rodzaje sprężyn.

  • Sprężyna balansowa (włosowa) (patrz: Włos)

  • Sprężyna dociskowa

    sprężyna mająca kształt prostej lub nieco wygiętej płytki. Sprężyna dociskowa musi mieć pewne napięcie wstępne – w tym celu dogina się ją przed zamontowaniem i nieco odkształca. Większość sprężyn dociskowych stosowanych w mechanizmach zegarowych ma kształt specjalny, jak np. sprężynki zapadek, wodzików, nastawników.

  • Sprężyna gwiaździsta (patrz: Sprzęgło cierne)

  • Sprężyna naciągu (patrz: Sprężyna napędowa)

  • Sprężyna napędowa

    twarda i elastyczna taśma stalowa, w której gromadzi się energię potencjalną przez nawinięcie na wałek. Energia ta umożliwia napędzanie mechanizmu zegarowego. Do wyrobu sprężyn zegarowych używa się stali węglowej lub krzemowej, którą walcuje się aż do uzyskania kształtu taśmy. Powierzchnie taśmy dokładnie się szlifuje i poleruje, następnie hartuje lub utwardza przez walcowanie na zimno. Znane są, także specjalne stopy na sprężyny napędowe do zegarków pod nazwami: niwafleks, elgiloj, których głównym składnikiem jest kobalt (40=50%), inne składniki to: chrom, nikiel, molibden, mangan, beryl, żelazo i węgiel; s.n. z tych stopów są niełamliwe, nierdzewne i niemagnetyczne. Odznaczają się białą wypolerowaną powierzchnią z lekkim żółtawym połyskiem. (źródło)

  • Sprężyna stykowa (patrz: Sprężynka stykowa)

  • Sprężyna włosowa (patrz: Włos)

  • Sprężyna śrubowa

    sprężyna zwijana śrubowo z materiału w postaci drutu lub pręta. W pracowni zegarmistrzowskiej zwijanie sprężyn śrubowych odbywa się ręcznie w imadle ze specjalnymi drewnianymi wkładkami lub na tokarce z suportem, Trzpień, na którym zwija się sprężynę, powinien mieć średnicę nieco mniejszą od średnicy wewnętrznej sprężyny, gdyż po zdjęciu z niego średnica sprężyny zwiększy się. W trzpieniu powinien być otwór, w który wkłada się koniec drutu i zagina pod kątem prostym. Sprężynę pracującą na ściskanie (sprężyna śrubowa naciskowa w odróżnieniu od naciągowej) zwija się tak, aby zwoje były oddalone od siebie.

  • Sprężynka

    mała sprężyna. W zegarkach wszystkie sprężyny, z wyjątkiem napędowej, nazywamy sprężynkami.

  • Sprężynka balansu (patrz: Włos)

  • Sprężynka nastawnika

    element naciągu sprzęgnikowego. Utrzymuje nastawnik w jednej z dwóch, czasem trzech możliwych pozycji. Sprężynka nastawnika najczęściej tworzy całość z płytką dociskową, która w zegarkach różnych firm ma najrozmaitsze kształty.

  • Sprężynka odbojowa

    sprężynka stosowana w zegarkach z naciągiem automatycznym z wahnikiem odbojowym (zob. wahnik). Ruch wahnika ograniczają dwie śrubowe sprężynki odbojowe.

  • Sprężynka odskokowa

    element sprężysty w kopercie zegarka kieszonkowego – krytego, służący do otwierania wieczka odskokowego przez naciśnięcie główki.

  • Sprężynka spiralna (patrz: Włos)

  • Sprężynka spustowa „złota sprężynka”

    w zegarkach z wychwytem chronometrowym, współpracująca z kamieniem spustowym.

  • Sprężynka stykowa

    element sprężysty styków.

  • Sprężynka talerzykowa (patrz: Napęd sprężynowy)

  • Sprężynka wahadła (patrz: Zawieszka wahadła)

  • Sprężynka wodzika

    element naciągu sprzęgnikowego. Sprężynka wodzika dociska sprzęgnik do zębnika naciągowego za pośrednictwem wodzika.

  • Sprężynka zapadki

    element sprężysty urządzenia zapadkowego.

  • Sprężynka zatrzaskowa

    element sprężysty w kopercie zegarka kieszonkowego – krytego, służący do zamykania wieczka odskokowego.

  • Sprężynka zwrotna (patrz: Włos)

  • Sprężynka śrubowa (patrz: Sprężyna śrubowa)

  • Spęczanie

    operacja kucia przeciwna do wydłużania. Polega na zgrubianiu kawałka metalu i skracania jego długości.

  • Srebro

    pierwiastek chemiczny (Ag). Metal szlachetny, biały o silnym połysku, miękki, kowalny. Najlepszy znany przewodnik ciepła i elektryczności. Stopy srebra, głównie z miedzią, są używane do wyrobu monet i przedmiotów ozdobnych, w zegarmistrzostwie – na łańcuszki i koperty zegarków. Zawartość czystego srebra w przedmiocie oznacza się jedną z trzech prób (zob. barwienie srebra): pierwszą 940, drugą 875, trzecią 800 .

  • Srebrzanka

    stal stopowa narzędziowa (NWZ), produkowana w kształcie okrągłych prętów szlifowanych, o ściśle określonych średnicach i lśniącej srebrzystej powierzchni. Jest stosowana do wyrobu narzędzi i części mechanizmów.

  • Stabilizator kwarcowy

    urządzenie do utrzymywania stałej częstotliwości drgań bez względu na zmiany napięcia zasilającego i inne wpływy (zob. oscylator).

  • Stabilność częstotliwości

    to pojęcie służące do scharakteryzowania zmian częstotliwości generatora w odniesieniu do częstotliwości generatora wzorcowego. Stabilność: częstotliwości wyraża się w Hz na dobę lub w jednostkach względnych, np. 10-8 na dobę.

  • Stal

    stop żelaza z węglem (do ok. 2%C) i innymi składnikami. W zależności od ilości dodatkowych składników rozróżnia się różne rodzaje i gatunki stali (zob. barwienie stali).

  • Stal 316L

    nazywana inaczej stalą jubilerską, nierdzewną, chirurgiczną lub szlachetną. Współcześnie znalazła bardzo szerokie zastosowanie, nie tylko w przemyśle budowniczym, architekturze czy przemyśle medycznym, ale również w branżach związanych z naszym codziennym życiem: np. koperty zegarków czy biżuteria. Stal 316L nie ulega odkształceniom i nie łamie się, nie zmienia koloru, nie ulega zmatowieniu i nie traci blasku, jest hipoalergiczna oraz nie rdzewieje.
    Stal 316L: Cr – 17,5%, Ni – 11,5%, Mo – 2,25%

  • Stal 904L

    w porównaniu do stali 316L, ma wyższą odporność na korozję oraz posiada wyższe właściwości wytrzymałościowe. Jeśli chodzi o zastosowanie stali 904L w zegarkach to bardzo rzadko jest ona wykorzystywana. Jednym z przykładów, o ile nie jedynym, jest Rolex. Istnieje opinia, że wykorzystanie przez Rolexa, do produkcji kopert, stali 904L to tylko chwyt marketingowy, gdyż koperta wykonana ze stali 316L posiada wystarczające właściwości wytrzymałościowe.
    Stal 904L: Cr – 20%, Ni – 25%, Mo – 4,5%

  • Stal narzędziowa

    stal używana głównie do wyrobu wszelkiego rodzaju narzędzi oraz na odpowiedzialne części przyrządów pomiarowych. Zawartość węgla w stali narzędziowej wynosi 0,6 – 1,3 %. Zasadnicze cechy stali narzędziowej to duża twardość po hartowaniu, odporność na zużycie, ciągliwość, małaodkształcalność przy hartowaniu. Rozróżnia się dwa gatunki tej stali – stale narzędziowe, węglowe i stopowe.

  • Stal nierdzewna

    stal odznaczająca się dużą odpornością na działanie czynników atmosferycznych, roztworów alkalicznych i rozcieńczonych kwasów organicznych. Stal nierdzewna zawiera 11,5 – 14 % chromu, 0,6 – 1,0 % niklu oraz 0,15 – 0,25 % węgla. Podstawowym warunkiem odporności na korozję stali narzędziowej jest metalicznie czysta powierzchnia, bez tlenków. Największą odporność stal nierdzewna uzyskuje w stanie ulepszonym cieplnie i polerowanym. W zegarmistrzostwie stal nierdzewna jest używana do produkcji kopert zegarkowych i bransoletek.

  • Stal sprężynowa

    stal na drobne, płaskie sprężyny stosowane w mechanizmach precyzyjnych. Zawiera 0,8 – 1,0 % węgla. Duże sprężyny wykonuje się ze stali sprężynowej o mniejszej zawartości węgla – 0,46 – 0,7%C. Drobne sprężyny śrubowe wykonuje się z drutu fortepianowego o zawartości około 0,9% węgla, hartowanego w kąpieli ołowiowej i przeciąganego na zimno.

  • Stal stopowa

    stal, która, oprócz węgla, zawiera dodatki uszlachetniające – domieszki takich pierwiastków, jak mangan, kobalt, wolfram, chrom, nikiel, molibden, wanad, i krzem, co umożliwia uzyskanie wymaganych właściwości stali.

  • Stal szybkotnąca

    stal narzędziowa zachowująca dużą twardość i zdolność skrawania przy dużych szybkościach skrawania i grubościach wióra, powodujących nagrzewanie się narzędzia do około 600°C. Rozróżnia się stale szybkotnące:

    • wysokostopowe zawierające 15 – 20 % wolframu
    • niskostopowe zawierające 8 – 10 % wolframu
    Składniki stopowe stali szybkotnącej:
    • wolfram
    • chrom
    • wanad
    • molibden
    Tworzą z węglem złożone węgliki (karbidy). W celu uzyskania dużej twardości stali szybkotnącej należy ją ulepszyć cieplnie przez hartowanie i odpuszczanie w odpowiedniej temperaturze.

  • Stal węglowa

    stal, której głównym składnikiem wpływającym na jej właściwości jest węgiel. Inne składniki występują tylko w niewielkich ilościach, pochodzących z procesów metalurgicznych, związanych z otrzymywaniem stali.

  • Star time (patrz: Średni czas gwiezdny)

  • Stempel czasu

    urządzenie jednoczące w sobie mechanizm zegarowy z datownikiem. Ostemplowana nim data zawiera także aktualny czas: godzinę i minuty. Mechanizm zegarowy automatycznie przesuwa cyfry datownika. Stempel czasu stosuje się w różnego rodzaju pracach technicznych, ekonomicznych i przemysłowych. Rejestruje się nim bieżący czas na różnego rodzaju blankietach i listach przewozowych. Stemple czasu mają różne rozwiązania konstrukcyjne. W stemplach czasu małych jest stosowany mechanizm zegarowy z napędem sprężynowym. W dużych zakładach przemysłowych i w transporcie, gdzie istnieje sieć czasu, stemple czasu są wyposażone w zegary wtórne.

  • Sterowanie bezstykowe (indukcyjne)

    przekazywanie energii elektrycznej regulatorowi chodu mechanizmu zegarowego (lub brzęczykowi mechanizmu budzenia) za pomocą urządzenia, w którym obwód cewki napędowej (roboczej) jest zamykany przez tranzystor sterowany impulsami wzbudzanymi w cewce sterującej, na którą oddziaływuje magnes trwały.

  • Sterowanie stykowe

    przekazywanie energii elektrycznej regulatorowi chodu mechanizmu zegarowego (lub brzęczykowi mechanizmu budzenia) za pomocą urządzenia, w którym obwód prądu zasilającego jest zamykany przez układ stykowy.

  • Steve McQueen's Explorer

    Rolex Explorer II ref. 1655 z pomarańczową wskazówką, widziany na ręce aktora w filmie Le Mans, później kojarzony z McQueenem tak jak pewna Daytona z Paulem Newmanem. (źródło)

  • Stojan

    nieruchoma część maszyny elektrycznej.

  • Stone dials

    kamienna tarcza zegarka.

  • Stop sekunda

    opcja w zegarku, która po wyjęciu koronki do funkcji ustawienia godziny zatrzymuje sekundnik.

  • Stopa zęba (patrz: Koła zębate)

  • Stoper

    sekundomierz; urządzenie do pomiaru krótkich odcinków czasu.

  • Stoper (czasomierz)

    przyrząd do mierzenia krótkich odstępów czasu. W przeciwieństwie do zegara, który mierzy i wskazuje czas w sposób ciągły, stoper działa tylko podczas pomiaru, a jego wskazania mogą być kasowane. (źródło)

  • Stoper z doganiającą wskazówką

    z franc. Rattrapante. Sposób konstrukcji zegarka ze stoperem. Pozwala na pomiar dwóch różnych odcinków czasu – podstawowego i dodatkowego. Zerowanie pomiaru odcinka dodatkowego powoduje dogonienie wskazania wskazówki pomiaru czasu podstawowego skąd wywodzi się nazwa konstrukcji.

  • Stoper z powracającą wskazówką

    z angl. Flyback. Sposób konstrukcji zegarka ze stoperem. Polega ona na możliwości natychmiastowego wyzerowania pracującego stopera i ponownego jego startu po naciśnięciu jednego przycisku funkcyjnego. Konstrukcja ta spełnia wymogi zegarków użytkowanych przez pilotów i stąd się wywodzi. (źródło)

  • Stopki

    kołki osadzone w tarczy zegarka, służące do jej zamocowania na mechanizmie.

  • Stopy autokompensacyjne

    stale niklowo-chromowe z innymi dodatkami stosowane do wyrobu włosów autokompensacyjnych. Stopy autokompensacyjne mają różne nazwy handlowe, jak elinwar, niwarox, chronowar, nispan i inne (zob. włos ze stałą sprężystością).

  • Stopy cynku

    stopy typu ZnAl, o składzie: aluminium 4%, miedź 1%, magnez 0,04%, reszta – cynk. Są stosowane głównie na odlewy wykonywane metodą ciśnieniową. Odlewy ze stopów cynku odznaczają się dużą dokładnością i gładkością powierzchni. Dzięki dużej lejności można z nich wykonywać przedmioty o skomplikowanych kształtach oraz zalewać elementy z materiału bardziej wytrzymałego, np. stalowe lub mosiężne. Wadą stopów cynku jest ich mała odporność na korozję oraz tzw. samorzutne starzenie, powodujące powiększanie objętości (pęcznienie) i krzywienie się przedmiotu. Ze stopów cynku wykonuje się drobne części wyposażenia samochodów, maszyn biurowych, aparatów fotograficznych i projekcyjnych, zabawki itp.

  • Stopy cyny z ołowiem

    to głównie luty stosowane do lutowania miękkiego, dzięki niskiej temperaturze topnienia. Stopy cyny stosowane na elementy konstrukcyjne - oprócz ołowiu - zawierają dodatki antymonu i miedzi. Rozróżnia się stopy cyny:

    • do przeróbki plastycznej
    • odlewnicze

  • Stopy miedzi

    stopy, których metalem podstawowym jest miedź. Wyjątki od tej zasady są stopy miedzi ze srebrem i złotem, które uważa się za stopy srebra i złota, jeżeli zawartość tych metali jest co najmniej równa 10%. Główne stopy miedzi to brąz i mosiądz.

  • Stopy niklu

    stopy niklu i wielu różnych metali, głównie miedzi i żelaza. Odznaczają się dużą rezystywnością, odpornością na korozję oraz żaroodpornością, dlatego mają zastosowanie w elektrotechnice. W technice zegarowej stosuje się stopy niklu o osnowie żelaznej na sprężynki balansu (włosy) pod różnymi nazwami (zob. stopy autokompensacyjne).

  • Stopy srebra (patrz: Srebro)

  • Stopy złota (patrz: Złoto)

  • Strasser Ludwig (1853-1917)

    wykładowca i dyrektor szkoły zegarmistrzowskiej w Glashütte, wynalazca wychwytu swobodnego sprężynowego, stosowanego w precyzyjnych zegarach astronomicznych.

  • Strefy czasowe ziemi

    w tabeli (źródło) przedstawiono 24 strefy czasowe (o szerokości 15° każda) na jakie została podzielona cała Ziemia. W Polsce obowiązuje czas oznaczony jako UTC +1:00, który jest o jedną godzinę poźniejszy niż uniwersalny. (źródło)

  • Striking Time

    akustyczne wybijanie upływającej godziny.

  • Styczka

    końcówka styków.

  • Styki (kontakty)

    urządzenia służące do włączania i wyłączania prądu. Włączanie prądu następuje przez zwarcie styków. Styki składają się zwykle ze sprężynek zamocowanych w oprawie oraz końcówek stykowych zwanych styczkami, które wykonuje się ze stopów srebra, złota lub platyny, aby nie ulegały korozji. Jedna ze styczek jest z reguły płaska, a druga ma kształt soczewkowy lub stożkowy. Iskrzenie styków występuje na skutek prądów samoindukcyjnych powstałych w obwodzie podczas zwierania i rozwierania styków. W celu zapobieżenia iskrzeniu stosuje się urządzenie gasikowe.

  • Styki migowe

    urządzenia stykowe umożliwiające szybkie zwieranie i rozwieranie styków, w celu zapobieżenia przed iskrzeniem. Zwykle iskrzenie rozwarcia jest silniejsze i bardziej szkodliwe. Styki migowe z szybkim rozwieraniem są sterowane krzywką podobną do koła zapadkowego, a z szybkim rozwieraniem i zwieraniem – krzywką. Podczas obrotu krzywki sprężynki stykowe spadają nagle z zęba krzywki, dzięki czemu następuje szybkie rozwieranie i zwieranie styków.

  • Styki samooczyszczające się

    styki skonstruowane tak, że ślizgając się po sobie, samoczynnie usuwają produkty utleniania i innych zanieczyszczeń. Do styków samooczyszczających zalicza się styki przesuwne, ślizgowo-obrotowe i ślizgowe. Ponieważ punkt obrotu sprężynki stykowej nie leży w płaszczyźnie styku, powoduje więc ślizganie się w kierunku zaznaczonym strzałką. Podczas rozwierania ślizganie przebiega w kierunku odwrotnym.

  • Stół roboczy zegarmistrzowski

    stół, który powinien mieć wysokość normalną (80cm), co umożliwia wygodne siedzenie oraz łatwy dostęp do przedmiotów i narzędzi znajdujących się nad nim. Podczas naprawy zegarków wygodniejsze są stoły wyższe z pochylonymi, niekiedy regulowanymi, oparciami do rąk. Przy braku osobnego stołu do naprawy zegarków na zwykłym stole można ustawić mały stolik na sztywnej kolumnie.

  • Super-LumiNova

    jest to technologia podświetlenia tarczy zegarka. Stosuje się ją do powlekania wskazówek, indeksów na tarczy oraz na bezelu zegarka. Masa fluorescencyjna Super-LumiNova oparta jest na Glinianie strontu. Jej zaletą jest to, że Glinian strontu jest nietoksyczny i nie jest radioaktywny. Technologia Super-LumiNova oferuje do dziesięciu razy większą jasność niż inne technologie oparte na radioaktywnym radzie.

  • Supercase

    wraz z zapotrzebowaniem na większe, bardziej masywne zegarki, Rolex wprowadził pewne ulepszenia w wyglądzie kopert Submarinerów. Supercase ma bardziej masywny wygląd, głównie dzięki znacznemu poszerzeniu uszu. Choć optycznie wygląda na 42mm, nadal mieści się w średnicy 40mm. (źródło)

  • Superlative Chronometer

    chronometer oznacza bardzo precyzyjne narzędzie do pomiaru czasu. Dodanie przez Rolexa słowa superlative ma oznaczać najwyższy stopień precyzji. Oznaczenie to spotykane jest na Rolexach od 1957 roku. Do niedawna było to tylko marketingowe zagranie, jednak od jakiegoś czasu Rolex doprecyzował swój standard i obecnie tytuł ten daje gwarancję odchyłek nie większych niż -2/+2s na dobę. (źródło)

  • Superoyster

    oznacza najnowszą, najbardziej solidną wersję bransolety oyster, która posiada pełne ogniwa (łącznie z ogniwami końcowymi, które są idealnie wyfrezowane pod krzywiznę koperty) i kute zapięcie. (źródło)

  • Suport tokarki zegarmistrzowskiej

    zespół tokarki służący do toczenia przedmiotów nożem suportowym zamocowanym w imaku. Suport mocuje się na łożu tokarki, ustawiając sanie wzdłużne według podziałki kątowej. Saniom wzdłużnym nadaje się ruch korbą. Sanie poprzeczne dosuwa się korbą do toczonego przedmiotu na tyle, aby uzyskać wymaganą grubość warstwy skrawanej. Korbę sań wzdłużnych trzyma się stale w ręku i pokręca nią tak, aby uzyskać ciągły posuw noża i odpowiednią grubość wióra. W czasie toczenia powierzchni czołowych postępuje się podobnie, ale posuw ciągły mają sanie poprzeczne.

  • Suwmiarka uniwersalna

    przyrząd pomiarowy do mierzenia średnic i długości wałków, średnic i głębokości otworów oraz różnych występów. Mierzenie suwmiarką uniwersalną polega na wykorzystaniu zasady noniusza. Długość noniusza wynosi 9mm, a jest on podzielony na 10 części – tak więc jedna działka noniusza wynosi 0,9 mm, co umożliwia odczytywanie wyników pomiaru z dokładnością do 0,1 mm. Gdy suwak przesunie się tak, że szczęki zetkną się ze sobą, wtedy zerowa kreska noniusza trafia w dziewiątą kreskę podziałki. Gdy szczęki suwmiarki rozsunie się w celu zmierzenia jakiegoś przedmiotu i kreska zerowa noniusza znajduje się np. między 19 a 20 kreską podziałki a ósma kreska noniusza trafia w kreskę podziałki, wtedy wartość mierzona wynosi 19,8 mm.

  • Swatch Sistem51

    Mechanizm wykonany niemal w całości z plastiku – powstał bez udziału ludzkich rąk w całkowicie zautomatyzowanym procesie. Złożony z 51 komponentów (stąd nazwa) werk, to konstrukcja z automatycznym naciągiem i 90-godzinną rezerwą chodu, którą zbudowano z 5 modułów zespolonych jedną centralnie mocowaną śrubką. (źródło)

  • Swiss Technology Production

    firma produkująca mechanizmy. Jest własnością Fossil Group, a została założona w 2006 roku. (źródło)

  • Swiss made

    określenie, którego używanie na tarczy zegarkowej regulowane jest przez prawo szwajcarskie. Można je stosować tylko dla zegarków, spełniających określone kryteria: 50% części takiego zegarka musi być wyprodukowanych w Szwajcarii; musi on być zmontowany, wykończony i sprawdzony w Szwajcarii.

  • Sygnalizacja dzwiękowa

    sygnalizacja wskazań lub realizacja dodatkowej funkcji zegarka. Może być uzyskana z zastosowaniem gongu (spiralny lub prętowy) dzwonka, pozytywki lub piszczałki z mieszkiem. (źródło)

  • Syloxi (patent Rolexa)

    materiał, będący budulcem sprężyny balansu mechanizmu zastosowanego m.in. w modelu Datejust Pearlmaster. Jego właściwości pozwalają utrzymać wysoką precyzję działania podczas gdy sprężyna poddawana jest wahaniom temperatury i wpływom pola magnetycznego. (źródło)

  • Sylwester II (935-1003) papież

    dawny mnich benedyktyński, Gerbert z Aurillac, znakomity uczony. Fizyk, matematyk i mechanik. Około roku 1000 zbudował pierwszy zegar mechaniczny z wychwytem.

  • Symetria pracy wychwytu (patrz: Ustawianie chodu zegara i zegarka)

  • Synchronizacja

    to wymuszające oddziaływanie na zegar niezależny, mające na celu utrzymanie poprawki jego wskazań w stałych, z góry określonych granicach w stosunku do wskazań urządzenia synchronizującego (PN-71/M-54631).

  • Synchronizacja regulatora (patrz: Mechanizm synchroniczny)

  • Szablon

    mechanizm zegarka bez nazwy firmowej, wykonany przez jedną z kilkunastu fabryk należących do koncernu Ebauches S.A.

  • Szafka zegara (patrz: Obudowa zegara)

  • Szaton (patrz: Oprawa kamienia)

  • Szczelinomierz

    wzorzec użytkowy służący do sprawdzania wielkości szczelin między montowanymi częściami, w celu ustalenia potrzebnych luzów, albo do sprawdzania szerokości wąskich podtoczeń i rowków. Komplet szczelinomierzy składa się z 8 – 11 płytek, grubości 0,05 – 1 mm, złączonych wspólnymi okładkami. Część sprawdzająca stanowi 3/4 długości całej płytki. Na każdej płytce jest oznaczony wymiar nominalny w milimetrach, a na zewnętrznej stronie okładki – zakres pomiarowy.

  • Szczotka szklana

    wiązka włókien szklanych umocowanych w oprawce. Służy do czyszczenia części zegarów oraz do matowania płaskich powierzchni części zegarowych, a także deseniowaniu futerałów i kopert.

  • Szczotka zegarmistrzowska

    narzędzie ręczne służące do czyszczenia zegarów i zegarków oraz nadawania częściom zegarowym połysku po wymyciu i wysuszeniu. Do części dużych i kopert zegarkowych używa się szczotki zegarmistrzowskiej twardej, a do części małych – miękkiej. Szczotkę zegarmistrzowską należy co pewien czas czyścić kredą, a bardziej zabrudzone wymyć w wodzie mydlanej, wypłukać i wysuszyć.

  • Szczypce uniwersalne (kombinerki)

    narzędzie ręczne służące do cięcia drutu, zaciskania, odkręcania nakrętek itp., prac podczas naprawy zegarów. Do naprawy zegarów elektrycznych szczypce uniwersalne powinny mieć izolowane uchwyty.

  • Szelak

    żywica naturalna niektórych gatunków drzew tropikalnych stosowana do wyrobu lakierów i politur; w zegarmistrzostwie służy do — szelakowania (przyklejania) palet w kotwicy i palców przerzutowych w przerzutnikach. (źródło)

  • Szelakowanie

    przyklejanie części zegarkowych (palet kotwicy, palców przerzutowych itp.) za pomocą szelaku. Szelakowanie palet wykonuje się na przyrządzie uniwersalnym do nagrzewania lub na nagrzewniku kotwicy. Po ustawieniu palet umocowuje się kotwicę na nagrzewniku, kładzie kawałki szelaku na końce palet tuż przy wycięciu i nagrzewa nad płomieniem lampy spirytusowej, aż do rozpłynięcia się szelaku. Szelak po ostygnięciu powinien być przezroczysty – jeżeli nagrzewa się za długo, ciemnieje i słabiej trzyma. Drugi sposób szelakowania polega na posmarowaniu miejsc klejonych roztworem szelaku w spirytusie denaturowanym. Po wyparowaniu spirytusu szelak twardnieje i usztywnia przyklejone części.

  • Szerokość wieńca (patrz: Koła zębate)

  • Szerokość wrębu (patrz: Koła zębate)

  • Szkielet zegara

    korpus służący jako podstawa do ułożyskowania poszczególnych osi przekładni oraz umocowania wszystkich innych ruchomych i nieruchomych części mechanizmu. Szkielet składa się z płyt... zobacz więcej

  • Szkieletowanie

    jest to technika budowy zegarków tak, by tarcza, jak i wszystkie części składowe mechanizmu, były skonstruowane w sposób umożliwiający podziwianie wnętrza zegarka, także podczas pracy. (źródło)

  • Szkiełko

    szkiełko chroni tarczę i mechanizm zegarka przed zabrudzeniem, umożliwia odczytanie wskazań zegarka. W obecnych zegarkach szkła są najczęściej plastikowe (hesalit), mineralne lub szafirowe. Szkła hesalitowe są bardzo miękkie a zatem podatne na zarysowanie lecz nadają się do polerowania. Szkła mineralne są nadal narażone na zarysowania lecz równocześnie lepiej znoszą uderzenia. Szkła szafirowe są bardzo twarde i odporne na zarysowania jednak są bardziej kruche od szkieł mineralnych. W wyższej klasy zegarkach stosuje się powłoki antyrefleksyjne na szkłach, które zapobiegają odbiciom światła.

  • Szlif

    charakterystyczne ślady na powierzchni przedmiotu uzyskiwane metodą szlifowania. Szlif można uzyskać ręcznie – za pomocą samego papieru ściernego, a także narzędzia obciągniętego płótnem ściernym, lub maszynowo – za pomocą ściernicy.

  • Szlif Mosera’a

    dekoracja mechanizmu (zwykle mostków i półmostków) tworząca równoległe proste, pasy o dwóch różnych następujących po sobie szerokościach uzyskane poprzez łukowate w stosunku brzegów pasów ślady narzędzia. Szlif Moser’a jest wyróżnikiem wyrobów firmy H.Maser &Cie. (źródło)

  • Szlif glashucki (czyli: szlif słoneczny)

    szlif robiony na kołach naciągowych zegarków z Glashutte, inaczej szlif słoneczny. (źródło)

  • Szlif krzyżowy

    szlif wykonany na szlifierce za pomocą ściernicy pierścieniowej (garnkowej, dzwonkowej), szlifującej całą powierzchnię boczną.

  • Szlif marmurowy

    szlif wykonywany przez zataczanie klockiem obciągniętym płótnem ściernym okręgów o różnych średnicach w różnych kierunkach.

  • Szlif matowy

    szlif podobny do szlifu marmurowego, gdyż nie ma na nim rys regularnych. Różnica polega na tym, że szlif matowy wykonuje się miałkim proszkiem ściernym.

  • Szlif perłowy

    rodzaj zdobienia powierzchni płaskich (częsty w deklach od wewnątrz). (źródło)

  • Szlif podłużny

    szlif nadawany zwykle dużym płaszczyznom. Szlif podłużny prosty jest wykonywany pociągnięciami klocka obciągniętego płótnem ściernym, z jednoczesnym równomiernym dociskiem.

  • Szlif promienisty

    rodzaj zdobienia powierzchni płaskich (częsty w deklach od wewnątrz). (źródło)

  • Szlif słoneczny

    specjalna dekoracja pełnych kół zegarka uzyskana w drodze obróbki powierzchniowej. Na udekorowana ślady narzędzia rozchodzą się promieniście. (źródło)

  • Szlif łukowy

    szlif wykonany na szlifierce za pomocą pierścieniowej (garnkowej, dzwonkowej) nachylonej tak, aby szlifowała tylko połową swej powierzchni.

  • Szlif ślimakowy

    specjalna dekoracja pełnych kół zegarka (najczęściej koła sprężynowego) uzyskana w drodze obróbki powierzchniowej. Udekorowana powierzchnia przypomina wzór ślimakowy. (źródło)

  • Szlifowanie

    obróbka metali i innych twardych materiałów, polegająca na zdejmowaniu warstwy materiału za pomocą materiałów ściernych, najczęściej w postaci ściernicy. Szlifowanie może odbywać się ręcznie za pomocą osełek lub proszków ściernych (zob. szlifowanie ręczne), albo też maszynowo – za pomocą wirującej ściernicy napędzanej silnikiem (zob. szlifowanie maszynowe). W pracowniach zegarmistrzowskich mają zastosowanie obydwa te sposoby.

  • Szlifowanie maszynowe

    szlifowanie wykonywane w pracowni zegarmistrzowskiej na szlifierkach stołowych lub na specjalnym przyrządzie do szlifowania, dostosowanym do tokarki. Na szlifierkach ostrzy się narzędzia tnące (wiertła, przecinaki, noże tokarskie) oraz szlifuje płaszczyzny, czopy stożkowe i wałki. Na przyrządzie dostosowanym do tokarki można szlifować płaszczyzny i czopy kwadratowe. Narzędziem do szlifowania maszynowego jest ściernica.

  • Szlifowanie na osełkach

    szlifowanie ręczne odbywające się na osełkach z korundu lub elektrokorundu. Na osełkach szlifuje się zwykle części twarde, z hartowanej stali, w celu zmniejszenia ich wymiarów. Ostateczne wygładzenie wykonuje się na kamieniu oliwionym.

  • Szlifowanie papierem lub płótnem ściernym

    szlifowanie ręczne, obróbka wykańczająca powierzchni większych przedmiotów piłowanych, toczonych lub frezowanych. Po wygładzeniu pilnikiem-gładzikiem lub jedwabnikiem szlifuje się przedmiot płótnem ściernym na sucho lub z olejem. W pierwszym przypadku otrzymuje się powierzchnię błyszczącą, w drugim – półmatową. Do wykańczania powierzchni aluminiowych lub miedzianych płótno ścierne należy natrzeć stearyną.

  • Szlifowanie proszkiem ściernym

    szlifowanie ręczne proszkiem ściernym wymieszanym z olejem na papkę o gęstości kremu, zwykle powierzchni przedmiotów, które przygotowuje się do polerowania. Małe przedmioty szlifuje się na płycie szklanej, na którą nakłada się nieco papki. Większe przedmioty szlifuje się pilnikiem ściernym, wykonanym z drewna i oklejonym płótnem ściernym, na którego powierzchnię nakłada się ponadto papkę z proszku ściernego i szlifuje się obrabiany przedmiot. Do ostatecznego szlifowania przed polerowaniem używa się bardzo miałkiego szlamowego proszku z kamienia oliwionego lub węglika krzemu.

  • Szlifowanie ręczne

    szlifowanie, występujące w pracowni zegarmistrzowskiej częściej niż szlifowanie maszynowe, gdyż części zegarkowe są płaskie i małe – można je szlifować na osełkach, papierem lub płótnem ściernym i proszkiem ściernym na szklanej płycie.

  • Szpindel (patrz: Oś balansu)

  • Słupek

    element walcowy (kołek), którego jeden koniec jest osadzony sztywno w płycie mechanizmu, a drugi - pozostaje swobodny.

  • Słupek odbojowy

    element walcowy osadzony w półmostku balansu zegarka cylindrowego. W wieńcu balansu jest osadzony kołek odbojowy, który, przy dużych amplitudach, odbija się od słupka odbojowego, co ogranicza kąt wahania balansu i zabezpiecza przed wykotwiczeniem. W zegarze bijącym o słupek odbojowy opiera się podtrzymywacz młotka i dzięki temu utrzymuje młotek w pewnym oddaleniu od gongu.

  • Słupki ograniczające

    elementy walcowe osadzone w płycie mechanizmu po obu stronach widełek kotwicy, ograniczające jej ruch w granicach właściwego działania wychwytu.

  • Służba czasu

    międzynarodowa sieć obserwatoriów astronomicznych, laboratoriów pomiarów czasu i urządzeń nadawczych, zorganizowana w celu wyznaczenia dokładnego czasu i przekazywania go do użytku praktycznego.

  • Ściernica

    narzędzie do szlifowania maszynowego. Ściernice są wykonywane z ziarn materiałów ściernych, połączonych spoiwem ceramicznym, mineralnym lub organicznym. Rola spoiwa ściernicy jest tak samo ważna, jak rola ziarn ściernych – w czasie szlifowania ostrza ziarn ulegają stępieniu, spoiwo powinno być tak silne, aby utrzymywało ziarna, dopóki są one ostre, i umożliwiało ich wykruszanie, gdy się stępią. Ściernica musi mieć bardzo dużą szybkość skrawania – 25 – 50 m/s. Jeśli szybkość jest za mała, ściernica zaciera się obrabianym materiałem i przestaje szlifować. Ściernicę założoną na wrzeciono szlifierki należy uprzednio wyrównoważyć.

  • Ściskarka ćwiertników

    przyrząd służący do bezpiecznego ściskania tulejki ćwiertnika w celu uzyskania ciasnego osadzenia go na czopie osi minutowej i uzyskania odpowiedniego tarcia sprzęgła ciernego. Ściskanie szczypcami jest niebezpieczne – łatwo wtedy uszkodzić ćwiertnik . Zwiększenie tarcia ćwiertnika można uzyskać punktakiem na nabijarce wyposażonej w kowadełko z pryzmowym wycięciem.

  • Ściągacz (patrz: Zacisk)

  • Ściągacz przerzutnika

    przyrząd lub narzędzie służące do ściągania przerzutnika z osi balansu. Do większych przerzutników dobry jest ściągacz śrubowy, małe przerzutniki można ściągać ściągaczem szczypcowym, który powinien mieć cienkie szczęki.

  • Ściągacz wskazówek

    narzędzie do ściągania wskazówek. Do ściągania mocno nabitych wskazówek, np. stoperowych, służy ściągacz wskazówek śrubkowy. Do różnego typu wskazówek najlepszy jest dźwigniowy ściągacz wskazówek Bergeon – można nim ściągać wskazówki bez obawy uszkodzenia delikatnych tarcz zegarka.

  • Ściągacz włosa

    narzędzie służące do ściągania pierścienia wraz z włosem z osi balansu. Najczęściej jest stosowany ściągacz włosa dźwigniowy.

  • Ściągacz ćwiertnika

    przyrząd lub narzędzie służące do ściągania z osi minutowej ćwiertnika, osadzonego na niej z pewnym wciskiem. Jest wiele odmian tego przyrządu.

  • Średni czas gwiezdny

    średni czas gwiezdny (tzw. star time lub sidereal time) każdej pełnej doby różni się od naszego o (średnio) niespełna 4 minuty. (źródło)

  • Średnica podstaw zębów (patrz: Koła zębate)

  • Średnica podziałowa (patrz: Koła zębate)

  • Średnica wierzchołków zębów (patrz: Koła zębate)

  • Środek wahania (patrz: Wahadło)

  • Środki polerownicze

    środki polerownicze występują w postaci proszków, które trzeba rozrabiać z olejem na papkę, albo w postaci gotowych past polerowniczych.

    • Biel polerownicza jest tlenkiem ceru (Ce2 O3), który bez zanieczyszczeń ma barwę białą ze słabym żółtawym odcieniem. Jest jednym z najtwardszych środków polerowniczych. Używa się jej do polerowania szkła i kamieni szlachetnych. Inna odmiana bieli, tlenek berylu (BeO), nadaje się do polerowania twardych metali. Biel cynowa (tlenek cyny) jest używana do polerowania białego marmuru. Do metali nie stosuje się jej.
    • Czerwień polerownicza składa się zasadniczo z tlenku żelazowego (75-:-97% Fe2 O3). Nie wszystkie tlenki nadają się do polerowania. Czerwień, tzw. paryską, otrzymuje się przez rozdrobnienie i szlamowanie czystych tlenków żelazowych (hematytu).
    • Diamentyna, znana ogólnie w zegarmistrzostwie jako biały proszek polerowniczy, jest tlenkiem aluminium (Al2O3). Uważana jest za najlepszy środek do polerowania stali. Diamentynę ugniata się z olejem na gęstą papkę.
    • Kreda jest odmianą wapienia. Wymieszana ze spirytusem i amoniakiem służy do czyszczenia srebra, mosiądzu i innych metali.
    • Pasta polerownicza jest mieszaniną proszku polerowniczego z tłuszczem oraz pewnymi dodatkami. Tłuszcze mogą być obojętne lub kwaśne. Najlepsze są tłuszcze syntetyczne, które mogą reagować alkalicznie. Najczęściej stosuje się stearynę, parafinę łój, wazelinę, wosk ziemny. Dodatkami są lotne rozpuszczalniki, które łatwo parują, np. benzyna, alkohol. Pastę sporządza się w ten sposób, że do roztopionego tłuszczu dosypuje się stopniowo proszek polerowniczy stale mieszając, aż do uzyskania żądanej konsystencji. Aby zapobiec rozkładowi i nadać paście ładny wygląd, pokrywa się jej powierzchnię cienką warstwą parafiny. Zalety past polegają na tym, że są one zawsze gotowe do użycia, natomiast proszki polerownicze trzeba odpowiednio spreparować.
    • Trypla jest minerałem składającym się głównie z dwutlenku krzemu (SiO2). Pod względem struktury nie różni się zasadniczo od czystej krzemionki. Jednak ziarna jej są plastyczne, porowate, bez ostrych skrawających krawędzi, ale dostatecznie dobre do polerowania powierzchni. Stosowana jest do różnych metali, ale najlepiej nadaje się do metali miękkich. Rozrabia się ją z olejem lub z wodą.
    • Wapno wiedeńskie zawiera głównie (95%) tlenek wapnia oraz niewielkie ilości zanieczyszczeń w postaci tlenku magnezowęgo, żelazowego i innych. Wyróżnia się wyjątkową drobnoziarnistością. Nadaje się do polerowania niemal wszystkich metali, a zwłaszcza do mosiądzu, niklu i aluminium. Należy je chronić przed wilgocią, gdyż łatwo się lasuje. Do metali szlachetnych i kolorowych rozrabia się je ze stearyną lub olejem, a do stali ze spirytusem.
    • Węgiel drzewny z buka i lipy służy do ozdobnego szlifowania polerowanego mosiądzu.
    • Zieleń polerownicza jest tlenkiem chromowym (Cr2 O3). Używa się jej do polerowania bardzo twardej stali, chromu oraz powłok chromowanych.

  • Śruba

    łącznik gwintowy z łbem sześciokątnym lub kwadratowym

  • Śrubokręt (patrz: Wkrętak)

  • Śrubowy naciąg

    patrz H-Power

  • Świt, Cieszyn

    fabryka zegarów, którą Polska otrzymała w ramach odszkodowań po pierwszej wojnie światowej. Od roku 1920 do 1936 wytwarzano w niej zegary podłogowe, ścienne i budziki. Produkcja roczna wynosiła 16 000 zegarów. (źródło)