Słownik pojęć

  • NAC

    powłoka NAC - specjalny stop platyny.

  • ND (No Date)

    w języku Rolexa oznacza zegarki bez datownika (np. Rolex Submariner)

  • NOS - New old stock

    zegarek wyprodukowany kilka lub kilkanaście lat wcześniej, jednak nie używany i nie noszony, zachowany w stanie fabrycznym. (źródło)

  • Nabijak (puncyna)

    narzędzie zegarmistrzowskie, należące do wyposażenia nabijarki, którego używa się, do nabijania lub nitowania oraz wielu innych zabiegów, w zależności od kształtu końcówki roboczej.

    • nabijak z czołem płaskim służy do wybijania otworów w blachach i dlatego jest nazywany przebijakiem.
    • nabijak płaski z otworem służy do nabijania balansu na oś oraz do wtłaczania na wałki różnych elementów z otworami
    Komplet nabijaków zawiera np. 24 sztuki, których otwory, o średnicy od 0,2 do 2,6 mm, są stopniowane co 0,1 mm. Podobne wymiary mają nabijaki kuliste z otworami, służące do nitowania ramienia balansu osi.

  • Nabijak kulisty (perełka)

    nabijak służący do zmniejszania otworów łożyskowych i wygładzania zagłębień smarowych.

  • Nabijak wskazówek

    nabijak zaopatrzony we wkładkę z utwardzonej gumy lub kości słoniowej w celu zabezpieczania lakierowanych lub polerowanych wskazówek minutowych przed porysowaniem.

  • Nabijarka

    przyrząd ułatwiający używanie różnego rodzaju nabijaków. W komplecie nabijarki znajduje się 80-120 nabijaków oraz 12-20 kowadełek. Praktyczność tego przyrządu polega na tym, że nabijak znajduje się w prowadnicy zawsze pionowo, dzięki czemu jedną ręką można trzymać przedmiot, a drugą uderzać młotkiem w nabijak. Nabijarka służy do nitowania, nabijania, wtłaczania, wciskania itp. czynności.

  • Naciąg

    urządzenie służące do pobierania i gromadzenia zewnętrznej energii potrzebnej do napędu mechanizmu zegarowego. W zależności od zastosowanej metody są stosowane różne naciągi i ich urządzenia konstrukcyjne. (źródło)

  • Naciąg automatyczny

    naciąg samoczynny. Do nakręcania zegarów z napędem automatycznym wykorzystuje się zmiany ciśnienia atmosferycznego, zmiany temperatury, promienie światła, prąd elektryczny, a do nakręcania mechanicznych zegarków naręcznych ruchy ręki.

  • Naciąg automatyczny zegarka

    urządzenie umożliwiające wykorzystanie energii z przypadkowych ruchów ręki, na której zegarek jest noszony. Zegarek z naciągiem automatycznym jest zaopatrzony w półkolisty wahnik, ułożyskowany zwykle w środku mechanizmu. Zegarek z automatycznym naciągiem nie wymaga nakręcania główką, co jest niewątpliwie zaletą; jednak istotną jego zaletą jest to, że podczas noszenia go na ręce sprężyna napędowa jest w rzeczywistości zawsze naciągnięta do końca, co korzystnie wpływa na dokładność jego chodu. Mechanizm naciągu automatycznego zegarka jest dość skomplikowany, gdyż przenoszenie ruchów wahnika do wałka sprężyny w celu jej naciągnięcia wymaga przekładni zwalniającej, składającej się z szeregu zębników i kół. Oprócz tego jest potrzebne urządzenie, zwane nawrotnikiem, zamieniające obydwa kierunki ruchu obrotowego wahnika na jeden kierunek ruchu przekładni zwalniającej, oraz specjalne urządzenia zapadkowe zapewniające jeden kierunek obrotu wałka sprężyny w celu jej naciągania; w niektórych „automatach” wmontowuje się wyłącznik naciągu ręcznego (lub automatycznego, gdy nakręca się zegarek główką naciągową), wskaźnik rezerwy napędu i inne urządzenia. W obecnie produkowanych zegarkach z naciągiem automatycznym stosuje się wahniki obrotowe. (źródło)

  • Naciąg chybotkowy

    naciąg stosowany w zegarkach niskiej jakości, od których nie wymaga się dużej trwałości. Nie ma w nim sprzęgła kłowego, ani kół koronowych, jest więc łatwiejszy do wykonania i dzięki temu tańszy niż naciąg sprzęgnikowy. Głównym elementem naciągu chybotkowego jest chybotka w środku której jest ułożyskowane koło naciągowe, na jednym jej końcu – koło chybotkowe, a na drugim – koło nastawcze. W pozycji naciągowej koło chybotkowe zazębia się z kołem zapadkowym, osadzonym na wałku sprężyny napędowej, a w pozycji nastawczej koło nastawcze zazębia się z kołem zmianowym. Właściwe koło zapadkowe, współpracujące z zapadką, znajduje się na wałku sprężyny nad bębnem, natomiast koło 3 znajduje się na wałku sprężyny pod bębnem i choć nie współpracuje z zapadką jest także nazywane zapadkowym. Kształt chybotki bywa różny, w zależności od innych szczegółów konstrukcyjnych naciągu.

  • Naciąg ciśnieniowy

    urządzenie naciągowe, którego źródłem energii są zmiany ciśnienia atmosferycznego. Jako pierwszy – w roku 1750 – zastosował go Anglik, James Cox – jego zegar nakręcał się pod wpływem zmian ciśnienia powietrza w zbiorniku zawierającym 100 kg rtęci. Do roku 1880 zbudowano jeszcze kilka innych zegarów z naciągiem ciśnieniowym, o nieco innej konstrukcji. Zasada ich działania polegała na przesuwaniu się rtęci, wypełniającej spiralną rurkę, na skutek działania ciśnienia atmosferycznego. Naciągi ciśnieniowe nie znalazły szerszego zastosowania.

  • Naciąg elektromagnetyczny

    naciąg zbudowany na zasadzie elektromagnesu zasilanego najczęściej prądem stałym. Jest stosowany w różnego rodzaju zegarach. Co kilka lub kilkanaście minut elektromagnes przyciąga zworę, która naciąga sprężynę napędową lub podciąga obciążnik. Są stosowane elektromagnesy ze zworą wahliwą i zworą obrotową. Urządzenie naciągowe ze zworą wahliwą jest proste, ale zwora uderzająca w rdzeń elektromagnesu powoduje stuki. Urządzenie naciągowe ze zworą obrotową całkowicie wykorzystuje energię przyciągania zwory i działa bezszmerowo.

  • Naciąg elektryczny

    urządzenie naciągowe, które jest stosowane w zegarach domowych i pojazdowych z regulatorem wahadłowym (zob. wahadło) lub regulatorem balansowym – zarówno o napędzie obciążnikowym, jak i napędzie sprężynowym. Przetwornikami energii elektrycznej na mechaniczną są elektromagnesy (zob. naciąg elektromagnetyczny) zasilane prądem stałym (zwykle z baterii o napięciu 1,5 V) oraz silniki elektryczne (zob. naciąg silnikowy) zasilane prądem stałym z baterii albo prądem przemiennym z sieci energetycznej.

  • Naciąg główkowy

    urządzenie naciągowe stosowane w zegarkach mechanicznych, nakręcanych ręcznie za pomocą główki naciągowej. Naciąg główkowy dzieli się na:

    • naciąg sprzęgnikowy
    • naciąg chybotkowy

  • Naciąg kluczowy

    urządzenie naciągowe stosowane w zegarach domowych i budzikach oraz w starych zegarkach kieszonkowych. Zegary są nakręcane ręcznie za pomocą klucza wkładanego lub nakręcanego na czop wałka sprężyny.

  • Naciąg ręczny

    urządzenie naciągowe służące do doprowadzania energii mięśni rąk do zasobnika tej energii w postaci naciągniętej sprężyny napędowej lub podciągniętego obciążnika. Może się to odbywać bezpośrednio rękami (podciąganie obciążnika), za pomocą klucza, za pomocą główki naciągowej (zegarki).

  • Naciąg silnikowy

    naciąg, w którym występuje przetwarzanie energii elektrycznej na energię mechaniczną i doprowadzanie jej do urządzenia napędowego za pomocą silnika elektrycznego. Napęd silnikowy na prąd stały czerpany z baterii jest stosowany w zegarach o bardzo małej pojemności napędu – zwykle na kilka lub kilkanaście minut. Napęd silnikowy na prąd przemienny czerpany z sieci energetycznej jest stosowany do zegarów o dużej pojemności napędu, wynoszącej kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt godzin. W elektrycznych urządzeniach naciągowych są stosowane różne rodzaje silników (zob. Silniki elektryczne prądu stałego, Silniki elektryczne prądu przemiennego).

  • Naciąg sprzęgnikowy

    naciąg powszechnie stosowany w zegarkach kieszonkowych i naręcznych średniej i wysokiej jakości. Odznacza się dużą trwałością i niezawodnością działania, ale wymaga dokładnego dopasowania wszystkich elementów całego urządzenia.

  • Naciąg temperaturowy

    urządzenie naciągowe automatyczne, którego źródłem energii są zmiany temperatury otaczającej atmosfery. Pierwszy naciąg temperaturowy skonstruował J. Becher w roku 1682 do nakręcania zegara wieżowego.

  • Naciąg termoelektryczny

    urządzenie naciągowe składające się z grzałki i dwóch podwójnych szklanych zbiorników. Dolnych i górnych. W dolnych zbiornikach znajduje się alkohol etylowy. Grzałka ogrzewa kolejno jeden z czterech zbiorników połączonych ze sobą krzyżowo. Pod wpływem ciepła alkohol znajdujący się w zbiorniku, paruje i przemieszcza się do zbiornika górnego. Gdy większość alkoholu znajdzie się w zbiorniku nastąpi obrót zespołu, a tym samym naciągnięcie sprężyny napędowej przez urządzenie zapadkowe.

  • Naciąg świetlny

    naciąg elektryczny zasilany prądem czerpanym z baterii ogniw fotoelektrycznych (zob. ogniwo elektryczne). Źródłem energii są promienie światła padające z otoczenia na ogniwo fotoelektryczne, które zamienia energię świetlną na energię elektryczną. Zegary o naciągu świetlnym produkują m.inn. dwie fabryki niemieckie Kienzle i Junghans oraz szwajcarska Patek-Philippe.

  • Nagrzewnik kotwicy

    przyrząd służący do umocowania na nim kotwicy wychwytu szwajcarskiego i nagrzewania jej nad płomieniem lampy spirytusowej – w czasie szelakowania palet. Nagrzewnik kotwicy może mieć kształt imaka suwnego. Do jednej jego szczęki jest przynitowana mosiężna płytka 1, a do drugiej klamerka 2, przytrzymująca kotwicę po dociśnięciu zacisku. W płytce powinno być nawiercenie na wałek kotwicy. Otwór przelotowy jest niepraktyczny, gdyż podczas szelakowania płomień nagrzewałby niepotrzebnie czop wałka. Bywają także inne nagrzewniki kotwicy np. w kształcie chwytek, których szczęki są dociskane wkrętem.

  • Nakiełki

    nawiercenia wykonane w czołach wałka (lub innego przedmiotu) służące do zamocowania go między kłami tokarki.

  • Nakręcanie zegarków i zegarów (patrz: Konserwacja zegarków, Konserwacja zegarów)

  • Nakręcarka

    przyrząd do szybkiego nakręcania zegarków, uruchamiany korbą lub silnikiem elektrycznym.

  • Nakrętka

    łącznik gwintowy o gwincie wewnętrznym.

  • Nakrętka regulacyjna

    łącznik służący do zmiany długości zredukowanej wahadła podczas regulacji chodu zegara wahadłowego. Nakrętka regulacyjna znajduje się na nagwintowanym końcu pręta wahadła pod soczewką. Nakrętka regulacyjna może być zaopatrzona w klamerkę przykręconą wkrętem 4 do soczewki. Podczas odkręcania nakrętki klamerka pociąga soczewkę w dół.

  • Nakrętka wędrująca

    łącznik stosowany do automatycznego wyłączania działania jakiegoś mechanizmu, np. naciągu silnikowego zegara elektrycznego. Na nagwintowanej części wałka sprężyny znajduje się nakrętka wędrująca, która jest sprzęgnięta z bębnem za pośrednictwem kołka zabierającego. Podczas nakręcania zegara wirnik silnika, obracający się w polu magnetycznym stojana, przez przekładnię zwalniającą i obraca wałek, na który nawija się sprężyna napędowa umieszczona w bębnie. Wskutek obrotu wałka nakrętka, zatrzymywana kołkiem, nie może się obracać, wędruje więc w górę, dociska dźwignię do wirnika i zahamowuje go. W czasie chodu zegara bęben powoli się obraca, nakrętka, zabierana przez kołek, przesuwa się w dół, a dźwignia uwalnia wirnik – następuje nowy cykl naciągania.

  • Namagnesowanie

    namagnesowanie zegara lub zegarka – zjawisko, które wprawdzie nie powoduje trwałego uszkodzenia zegarka, ale wskutek niego następują duże rozbieżności we wskazaniach. Zegarek ulega namagnesowaniu, gdy znajdzie się w polu magnetycznym, jakie wytwarzają duże prądnice, silniki elektryczne, np. tramwajowe, a nawet niektóre odbiorniki telewizyjne i radiowe. Domowe urządzenia elektryczne takie jak golarki, odkurzacze, suszarki do włosów, nie magnesują zegarków, gdyż są zasilane prądem przemiennym. W zegarku magnesują się części stalowe – najwrażliwsze są włosy stalowe, stosowane dawniej w zegarkach, oraz balanse. Namagnesowanie można poznać podczas rozbierania mechanizmów zegarowych, gdyż wkręty i inne części stalowe „przyklejają się” do wkrętaka i chwytek. Obecnie produkowane zegarki mechaniczne mniej ulegają namagnesowaniu, gdyż większość ich części jest wykonana ze stopów nie magnesujących się. Namagnesowany zegarek należy odmagnesować w odmagneśnicy.

  • Nanostructuring engraving

    proces bezstykowego grawerowania bazującego na wysyłaniu dużej liczby impulsów elektrycznych do grawerowanej powierzchni. (źródło)

  • Naprawa budzików elektrycznych

    Naprawa wymagająca szczególnego zwrócenia uwagi na konstrukcję - wprawdzie naprawia się cały budzik, a nie tylko jego urządzenia sygnalizujące, ale gdy jego mechanizm chodu jest mechaniczny, a dzwonek elektryczny lub odwrotnie - to inaczej należy badać i naprawiać zespół mechaniczny, a inaczej - elektryczny. Jeszcze przed wyjęciem mechanizmu z obudowy bada się go szczegółowo. Sprawdza się czy wskazówki nie zaczepiają o siebie lub nie ocierają o szkło lub o tarczę. Po wyjęciu z obudowy bada się szczegółowo - osobno zespół mechaniczny i osobno zespół elektryczny. Zwłaszcza podczas naprawy skomplikowanych budzików elektrycznych należy zachować zasadę polegającą na tym, aby w czasie rozbierania mechanizmu poddawać dokładnej analizie sposób działania i układ poszczególnych części. Ułatwia to wyszukanie usterek i ponowne składanie mechanizmu po naprawie.

  • Naprawa budzików naręcznych

    Naprawa przebiegająca podobnie jak innych zegarków specjalnych (zob. naprawa zegarków specjalnych). Przed rozebraniem zegarka trzeba wyszukać przyczyny błędnego funkcjonowania i sprawdzić działanie mechanizmu budzenia, czy sygnał następuje w nastawionym czasie. Rozbierając zegarek, układa się osobno części mechanizmu chodu i osobno mechanizmu budzenia. Po usunięciu ewentualnych usterek wkłada się części mechanizmu budzenia do osobnej przegrody koszyka czyszczarki i płucze wszystkie części w cieczach, w zwykły sposób. Po oczyszczeniu składa się zegarek, zaczynając od mechanizmu chodu. Montując mechanizm budzenia zwraca się szczególną uwagę na współpracę występów koła godzinowego z kołem nastawczym i odpowiednie luzy między tymi elementami. Trzeba również sprawdzić, czy koniec sprężyny włączającej dobrze zahacza o koniec wkręta regulacyjnego znajdującego się w ramieniu młotka. Powierzchnie trące części współpracujących powinny być dobrze wypolerowane i nasmarowane.

  • Naprawa czopów

    Naprawa polegająca na usuwaniu najczęściej spotykanych uszkodzeń czopów, a mianowicie: skrzywień, złamań i zatarć. Skrzywieniu i złamaniu ulegają czopy najcieńsze, zwłaszcza czopy osi balansu. Jeżeli skrzywiony czop jest miękki, można go wyprostować chwytkami przeznaczonymi do tego celu. Jeśli jest twardy, trzeba go przedtem poddać odpuszczaniu, aby się nie złamał podczas prostowania. W miejsce złamanego można wstawić nowy - jest to jednak trudna operacja, gdyż osie zegarkowe są bardzo twarde, a nawet po odpuszczeniu trudno jest wywiercić centrycznie (osiowo) mały otwór do wstawienia nowego czopa. Gdy oś jest grubsza, zamiast wiercić w niej mały otwór na sam czop, można wywiercić otwór większy, co jest znacznie łatwiejsze, wstawić czop grubszy, a z niego wytoczyć odpowiedni czop lejkowy. Zatarciu ulegają zwykle czopy najgrubsze.

  • Naprawa repetierów

    naprawa utrudniona, gdyż do repetiera nie ma części zapasowych. Trzeba je więc dorabiać. błędy w działaniu repetiera i wybijaniu godzin najczęściej na skutek luzów powstałych w miejscach ułożyskowania dźwigni i innych elementów – dlatego najpierw trzeba usunąć zbędne luzy i wypolerować miejsca trące. Niedokładności bicia, wynikające z błędnego opadania ramienia oporowego, znikają zwykle po poprawieniu ułożyskowania osi minutowej. Ćwiertnik powinien być dopasowany dość ciasno, aby przy jego obrocie nie wyczuwało się zmiany momentu obrotowego wskutek zmiennego tarcia. Jeżeli ćwiertnik jest osadzony luźno, to spadnięcie ramienia oporowego na przymocowaną do niego krzywkę może zmienić jego położenie. Dobry dźwięk wybijania godzin zależy od umocowania gongów – dlatego trzeba sprawdzić, czy nie są obluzowane. Przy smarowaniu zachowuje się ogólną zasadę: nie za wiele ojeju. Niektórych miejsc trących nie należy smarować, np. zbieraka na krzywce stopniowej. Przy osadzaniu wskazówek należy zwrócić uwagę na zgodność uderzeń ze wsazaniami.

  • Naprawa stoperów i zegarków ze stoperem

    naprawa obejmująca mechanizm chodu i mechanizm dźwigniowy. Mechanizm chodu stopera naprawia się podobnie jak mechanizm każdego zegarka, gdyż powstają w nim... zobacz więcej

  • Naprawa wychwytu Grahama

    naprawa, którą należy rozpocząć od sprawdzenia i poprawienia luzów poprzecznych i osiowych czopów w łóżyskach koła wychwytowego i kotwicy, gdyż za duży luz jest przyczyną znacznej straty... zobacz więcej

  • Naprawa wychwytu hakowego

    naprawa, którą należy rozpocząć po sprawdzeniu i poprawieniu luzów w łożyskach koła wychwytowego i kotwicy, następnie sprawdza się odpady, czy są równe na obu paletach (rys. N.28). W działaniu wychwytów odpadem... zobacz więcej

  • Naprawa wychwytu kołkowego

    naprawa polegająca na usuwaniu wad występujących we współpracy między... zobacz więcej

  • Naprawa wychwytu szwajcarskiego

    naprawa polegająca na usuwaniu wad, które mogą wystąpić we współpracy między... zobacz więcej

  • Naprawa zazębienia zegarowego

    w obecnie produkowanych zegarach i zegarkach zarysy zębów kół i zębników są wykonane bardzo dokładnie, dlatego ich zazębienia są prawidłowe. Wady zazębień powstają dopiero po wytarciu się... zobacz więcej

  • Naprawa zegarków

    naprawa rozpoczynająca się od wyszukania przyczyny złego funkcjonowania lub zatrzymania się mechanizmu. Zegarek bardziej zniszczony lub gorszej firmy, w którym podejrzewa się poważniejsze wady, należy badać szczegółowo. Planowane oglądanie zegarka i ustalenie kolejności sprawdzania mechanizmu... zobacz więcej

  • Naprawa zegarków i zegarów kwarcowych

    naprawa wymagająca wielu wiadomości z dziedziny elektroniki i elektrotechniki. Zegarki i zegary kwarcowe składają się z łatwo wymienielnych zespołów... zobacz więcej

  • Naprawa zegarków specjalnych

    naprawa wymagająca spokojnej, systematycznej i starannej pracy, gdyż zegarki te są bardziej skomplikowane niż zwykłe. Rozbierając zegarek skomplikowany do naprawy należy dobrze zapamiętać, a nawet narysować i zanotować, w jakim porządku poszczególne części są zmontowane – dzięki temu uniknie się pomyłek i zaoszczędzi czasu przy montażu. Podczas rozbierania należy układać części w takim porządku w jakim wyjmuje się je z zegarka i w odwrotnej kolejności je składać. Zegarek montuje się po naprawieniu jego uszkodzonych części i dokładnym oczyszczeniu. Najpierw składa się mechanizm chodu (bez balansu), a potem urządzenia dodatkowe. Uwagi te dotyczą zarówno naprawy budzików naręcznych, naprawy stoperów i zegarków ze stoperem, naprawy zegarków z kalendarzem, naprawy zegarków z naciągiem automatycznym, jak i naprawy repetierów, w których lepiej jednak jest zmontować mechanizm zespołu repetycyjnego, a potem – resztę. Miejsca trące należy nasmarować uważając, aby nie nałożyć za dużo smaru, gdyż uniemożliwia to sprawne działanie. Szczególnej uwagi wymaga osadzenie wskazówek w stoperach – należy je osadzać bardzo mocno, gdyż podczas nagłych i szybkich ruchów przy kasowaniu wskazań mogą się obluzować.

  • Naprawa zegarków z kalendarzem

    w zespole kalendarzowym zegarków dobrych firm rzadko spotyka się wady lub uszkodzenia, ale w czasie napraw zegarka z kalendarzem trzeba także ten zespół rozebrać i oczyścić. W tanich zegarkach z kalendarzem zdarza się zatrzymanie pierścienia cyfrowego z datami na skutek zbyt dużych luzów i... zobacz więcej

  • Naprawa zegarków z naciągiem automatycznym

    naprawa, którą rozpoczyna się od sprawdzenia stanu ułożyskowania wahnika. Częstą usterką zegarka z naciągiem automatycznym jest ocieranie się wahnika o pokrywkę lub mechanizm z powodu wadliwego ułożyskowania. Czop wahnika z widocznymi śladami zatarcia należy wypolerować, a bardzo wytarty... zobacz więcej

  • Naprawa zegarów

    główna praca zegarmistrza. Zegar przyniesiony do naprawy jest najczęściej uszkodzony i nie działa albo działa wadliwie. Jeżeli zegar się zatrzymał i nie widać w nim uszkodzonego elementu, to prawdopodobnie zatrzymał sie na skutek zabrudzenia i wyschnięcia smaru. Jeżeli natomiast działa wadliwie... zobacz więcej

  • Naprawa zegarów bijących

    naprawa obejmująca zarówno ich mechanizmy chodu, jak i mechanizmy bicia. Zegar bijący dostarczony do naprawy nie zawsze ma uszkodzony mechanizm bicia. Najczęściej naprawia się tylko jego mechanizm chodu w taki sam sposób, jak zwykłego zegara, trzeba jednak zwrócić uwagę na jego... zobacz więcej

  • Naprawa zegarów elektrycznych

    naprawa, która powinna się odbywać na stole dostosowanym do tej czynności i za pomocą odpowiednich narzędzi i przyrządów. Do badania zegara elektrycznego i wyszukiwania błędów potrzebny jest miernik elektryczny. Badanie zegara elektrycznego i jego naprawa przebiegają różnie – w zależności od rodzaju zegara. Zwykle mamy do czynienia... zobacz więcej

  • Naprawa zegarów pierwotnych elektromechanicznych

    naprawa obejmująca zasadniczo cztery grupy zabiegów... zobacz więcej

  • Naprawa zegarów wieżowych mechanicznych

    naprawa zwykle wykonywana przez specjalne zakłady zegarmistrzowskie, odpowiednio do tego przygotowane, gdyż potrzebne są do niej inne narzędzia niż zwyczajne zegarmistrzowskie. Pomieszczenia, w których znajdują się mechanizmy zegarów wieżowych, są zwykle ciemne, ciasne... zobacz więcej

  • Naprawa zegarów wtórnych

    naprawa, która powinna odbywać się na osobnym stole roboczym, aby silne pole magnetyczne elementów tych zegarów nie namagnesowało znajdujących się w pobliżu narzędzi i stalowych części innych zegarów. Wady i usterki zegarów wtórnych mogą występować w zespole mechanicznym lub w zespołach elektrycznych. Najpierw trzeba się zorientować, czy wszystkie... zobacz więcej

  • Napęd

    urządzenie służące do zasilania mechanizmu zegarowego energią napędową. Głównym zadaniem napędu jest dostarczanie energii potrzebnej do utrzymania w ruchu regulatora chodu i do pokonania oporów ruchu przekładni zębatej i innych poruszających się zespołów mechanizmu. Do zasilania może być wykorzystana energia mechaniczna lub elektryczna. W zegarach z napędem mechanicznym regulatora wykorzystuje się energię zawieszonego obciążnika lub energię napiętej sprężyny - stąd nazwy:

    • napęd obciążnikowy
    • napęd sprężynowy
    W zegarach z napędem elektrycznym regulatora wykorzystuje się energię elektryczną (zob. Napęd elektryczny balansu, Napęd elektryczny wahadła). (źródło)

  • Napęd elektryczny balansu

    Urządzenie napędowe, w którym balans otrzymuje impuls energii od elektromagnesu, składającego się z cewki i magnesu trwałego. W ten sposób balans staje się zespołem napędowym dla mechanizmu zegarowego. Balans napędzany elektrycznie może otrzymywać impulsy bezpośrednio od elektromagnesu lub pośrednio przez sprężynkę, którą napina elektromagnes. Impulsy energii udzielane przez sprężynkę są stałe i nie zależą od zmian napięcia prądu zasilającego. W zależności od zasady działania rozróżnia się urządzenia napędowe balansu elektromagnetyczne, w których impuls napędowy powstaje wskutek działania nieruchomego elektromagnesu na zworę zamocowaną na osi balansu, oraz urządzenia napędowe magnetoelektryczne, w których impuls napędowy powstaje w wyniku działania pola magnetycznego cewki na pole magnetyczne magnesu trwałego, przy czym cewka jest przymocowana do szkieletu mechanizmu, a magnes do balansu lub odwrotnie.

  • Napęd elektryczny wahadła

    Napęd, w którym wahadło otrzymuje impulsy bezpośrednio od elektromagnesu albo pośrednio przez sprężynkę. W zależności od zasady działania rozróżnia się urządzenie sterujące napędu elektrycznego wahadła:

    • stykowe, w których obwód elektryczny jest zwierany przez styki uruchamiane przez wahadło
    • bezstykowe - indukcyjne, w których obwód cewki roboczej (napędowej) jest zamykany przez tranzystor sterowany impulsami wzbudzanymi w cewce sterującej, na którą oddziałuje magnes trwały przymocowany do wahadła i poruszający się względem nieruchomych cewek
    • bezstykowe - fotoelektryczne, w których elektromagnes napędowy jest sterowany przez układ elektroniczny z fotodiodą, zasłanianą przed światłem żarówki przysłoną przymocowaną do wahadła.

  • Napęd magnetoelektryczny (patrz: Napęd elektryczny balansu)

  • Napęd obciążnikowo-strunowy

    urządzenie napędowe składające się z bębna napędowego i nawiniętego na nim cięgna z zawieszonym na nim za pośrednictwem krążka obciążnikiem. Pod wpływem siły ciężkości działającej na obciążnik na bębnie napędowym powstaje moment, który za pośrednictwem przymocowanego do bębna koła zapadkowego i zapadki jest przenoszony na koło napędowe, napędzające przekładnię chodu.

  • Napęd obciążnikowo-łańcuchowy

    Urządzenie napędowe, składające się z koła łańcuchowego i przewieszonego przez nie łańcucha z zaczepionym na jego końcu obciążnikiem. Drugi koniec łańcucha zwiesza się swobodnie. Tarcze boczne i, obejmujące koło łańcuchowe, ułatwiają zazębianie się łańcucha z kołem. Koło zapadkowe, obydwie tarcze i koło łańcuchowe są umocowane na tulei, która jest mocno wtłoczona na oś napędową. Na tej osi jest umieszczone koło napędowe z przymocowaną do jego ramienia zapadką, zazębiającą się z kołem zapadkowym. Pod wpływem siły ciężkości działającej na obciążnik na kole łańcuchowym powstaje moment, który za pośrednictwem urządzenia zapadkowego jest przenoszony na koło napędowe napędzające przekładnię chodu.

  • Napęd obciążnikowy

    urządzenie napędowe zegara, w którym energia potencjalna jest zgromadzona w zawieszonym na cięgnie obciążniku, podlegającym działaniu siły ciężkości (grawitacji). Rodzaj cięgna, na którym jest zawieszony obciążnik, zależy od wielkości i konstrukcji zegara – w zegarach wieżowych obciążniki są zawieszone na stalowych lub konopnych linach, w zegarach domowych cięgnem jest zwykle łańcuch lub struna, stąd napęd obciążnikowo-łańcuchowy i napęd obciążnikowo-strunowy.

  • Napęd pomocniczy

    napęd zasilający energią mechanizm chodu zegara w czasie jego nakręcania. W zegarach ze zwykłym napędem obciążnikowym moment napędowy zanika podczas nakręcania, co jest niedopuszczalne w zegarach dokładnych, zwłaszcza z wychwytem Grahama.

  • Napęd pośredni wychwytu

    urządzenie zapewniające stały moment napędowy, stosowane w zegarze wieżowym. Urządzenie to czyni wychwyt zegara niezależnym od oporów ruchu wskazówek (np. wskutek silnego wiatru lub siadania na nich ptaków) oraz od zbyt dużego momentu napędowego.

  • Napęd sprężynowy

    urządzenie napędowe zegara, w którym energia jest zgromadzona w sprężynie napędowej. W napędach sprężynowych stosuje się sprężyny spiralne taśmowe pracujące na zginanie. Sprężyna napędowa jest nawinięta na wałku, na którym jest zahaczony jej koniec wewnętrzny, natomiast koniec zewnętrzny może być przymocowany do szkieletu mechanizmu (jeśli sprężyna pracuje bez bębna) albo do wewnętrznej ścianki bębna sprężyny (jeśli sprężyna jest umieszczona w bębnie). Jeżeli sprężyna pracuje bez bębna, napęd odbywa się wewnętrznym końcem sprężyny, a jeśli pracuje w bębnie, napęd odbywa się zewnętrznym końcem sprężyny. Gdy sprężyna pracuje w bębnie, można i drugi jej koniec wykorzystać do napędzania drugiego, dodatkowego mechanizmu (np. budzenia) – wtedy będzie to napęd obydwoma końcami sprężyny.

  • Napęd sprężynowy w zegarach

    Urządzenie napędowe stosowane w zegarach i budzikach mechanicznych. Napęd ze sprężyną swobodną (bez bębna) jest stosowany w tanich zegarach i budzikach popularnych. Sprężynę zaczepia się zewnętrznym końcem na filarku (słupku), a wewnętrznym - na wałku. Na wałku tym jest zamocowane koło zapadkowe, które współpracuje z zapadką, zamocowaną na kole napędowym. Koło to jest umieszczone obrotowo na tulei koła zapadkowego i dociskane do niego sprężynką talerzykową. Podczas zwijania sprężyny koło napędowe nie obraca się, gdyż jest zazębione z zębnikiem minutowym przekładni chodu. Po nakręceniu zegara naciągnięta sprężyna opiera się swym zewnętrznym końcem o filarek szkieletu, a wewnętrznym końcem obraca wałek wraz z kołem zapadkowym i przez zapadkę także koło napędowe w kierunku przeciwnym do kierunku nakręcania zegara.

  • Napęd sprężynowy w zegarkach

    Napęd sprężynowy w zegarkach Urządzenie napędowe stosowane w zegarkach kieszonkowych i mechanicznych zegarkach naręcznych. Bęben, w którym mieści się sprężyna napędowa, w całości jest wykonany przez toczenie. Otwory w dnie bębna i pokrywce stanowią ułożyskowanie bębna na wałku. Funkcję koła zapadkowego spełnia jedno z kół zębatych urządzenia naciągowego, które ma zęby o zarysie ewolwentowym lub zegarowym. Zapadka, dociskana sprężynką, ma dwa zęby, aby po naciągnięciu sprężyny napędowej koło zapadkowe mogło się nieco cofnąć i zluzować zbyt zaciśnięte zwoje sprężyny (zob. urządzenia zapadkowe cofające). Sprężyna swym zewnętrznym końcem napędza bęben zaopatrzony w wieniec zębaty zazębiający się z pierwszym zębnikiem przekładni chodu. Naciąganie sprężyny odbywa się przez obrót wałka w tym kierunku, w jakim obraca się bęben podczas napędzania przekładni. Wałek obraca się tylko podczas naciągania sprężyny.

  • Narzynka (patrz: Gwintownica)

  • Narzędzia skrawające

    narzędzia do obróbki materiałów skrawaniem. Ostrze narzędzia skrawającego ma kształt klina, aby mogło usunąć warstwę materiału z obrabianego przedmiotu. Geometria ostrza zależy od własności mechanicznych zarówno przedmiotu obrabianego, jak i narzędzia – głównie od jego twardości – dlatego materiał na narzędzie skrawające powinien być twardy, lecz nie za kruchy, odporny na ścieranie i na wysoką temperaturę. Takimi materiałami są stale narzędziowe węglowe i stopowe, stale szybkotnące oraz węgliki spiekane. Spośród ważniejszych narzędzi skrawających używanych w pracowni zegarmistrzowskiej należy wymienić:

    • wiertło
    • rozwiertak
    • nawiertak
    • frez
    • nóż tokarski

  • Narzędzia zegarmistrzowskie

    narzędzia służące do naprawy zegarów i zegarków. Są bardzo liczne, gdyż zegarmistrz naprawia różne zegary.

    • małe zegarki naręczne
    • różnego rodzaju zegary domowe
    • czasem zegary wieżowe
    • także zegary i zegarki elektryczne

    Dlatego różnica między niektórymi narzędziami do tej samej czynności polega tylko na różnej ich wielkości i nieco zmienionym ich kształcie. Rozróżnia się narzędzia zegarmistrzowskie:
    • do użytku ogólnego
    • do otwieramia zegarków
    • do mierzenia i sprawdzania
    • do przytrzymywania
    • do cięcia i obrabiania
    • do nitowania i nabijania
    • do czyszczenia i smarowania

  • Nastawianie daty w zegarkach mechanicznych z kalendarzem

    nastawianie uzależnione od konstrukcji urządzenia kalendarzowego. Najprostszy sposób polega na naciskaniu korektora znajdującego się z boku koperty. W zegarkach dobrych firm nastawianie wskazówek zegarka i daty kalendarza odbywa się za pomocą główki naciągowej – w zależności od konstrukcji urządzenia kalendarzowego nastawianie daty może się odbywać trzema sposobami:

    • pokręcaniem główki po wyciągnięciu jej do drugiej pozycji
    • naciśnięciem główki
    • samym tylko wyciągnięciem główki do trzeciej pozycji
    Gdy zegarek jest zaopatrzony w podwójny kalendarz, a więc wskazuje nie tylko dni miesiąca, ale także skróconą nazwę dnia tygodnia, wtedy po przestawieniu dnia miesiąca, w jeden z podanych wyżej sposobów, nazwa dnia pozostaje bez zmiany. Jeżeli trzeba przestawić nazwę dnia tygodnia i dnia miesiąca, zwykle obraca się wskazówki zegarka o 24 godziny do przodu, co powoduje także przesunięcie kalendarza o jeden dzień. Nastawianie samej tylko nazwy dnia tygodnia następuje po wyciągnięciu główki do drugiej pozycji ( w niektórych konstrukcjach do trzeciej) i pokręceniu jej do tyłu.

  • Nastawianie wskazówek w zegarach

    nastawianie wyykonywane zwykle pokrętką nasadzoną na czop kwadratowy osi minutowej, lub wałka nastawczego, od tyłu mechanizmu. Pokręcanie pokrętką w jedną lub drugą stronę powoduje obrót wskazówek w przód lub w tył. W niektórych zegarach elektrycznych pokrętkę nasadzoną na wałku nastawczym trzeba docisnąć (lub nieco wyciągnąć), aby zębnik nastawczy, osadzony na końcu tego wałka, zazębił się z kołem zmianowym. Po nastawieniu wskazówek i uwolnieniu pokrętki wałek nastawczy wraca do położenia pierwotnego pod działaniem sprężynki. W taki sposób nastawia się wskazówki w budzikach i niektórych chodzikach. Natomiast wskazówki zegarów kominkowych, ściennych i podłogowych nastawia się bezpośrednio palcami, pokręcając wskazówkę minutową. Wskazówki tych zegarów znajdują się zwykle pod oszklonymi drzwiczkami, które przedtem trzeba otworzyć.

  • Nastawianie wskazówek w zegarkach

    nastawianie odbywające się kluczykiem lub główką naciągową. W zegarkach kieszonkowych starego typu wskazówki nastawia się kluczykiem od tyłu mechanizmu, po otwarciu wieczka koperty. Po zastosowaniu naciągu główkowego wskazówki nastawia się główką, jednak uprzednio trzeba wcisnąć tłoczek znajdujący się z boku koperty w pobliżu główki, aby włączyć sprzęgnik w zazębienie z kołem nastawczym. W niektórych zegarkach zamiast tłoczka znajduje się dźwignia, którą trzeba odchylić paznokciem w celu połączenia sprzęgnika z kołem nastawczym. We współcześnie produkowanych zegarkach kieszonkowych i naręcznych wskazówki nastawia się główką po wyciągnięciu jej do drugiej lub trzeciej pozycji. Pociągnięcie za główkę powoduje przesunięcie się wałka naciągowego i połączenie sprzęgnika z kołem nastawczym, a pokręcanie główką w tej pozycji umożliwia obrót wskazówek w przód lub w tył (zob. urządzenie nastawcze).

  • Nastawnik (patrz: Naciąg sprzęgnikowy)

  • Nawiercanie

    rozszerzanie początkowej części wywierconego otworu za pomocą wiertła o większej średnicy lub nawiertaka stożkowego – w celu utworzenia lejkowego zagłębienia w nawierconym otworze. Przez nawiercanie odpowiednio ukształtowanymi nawiertakami wykonuje się nakiełki na czołowych powierzchniach wałków, zamocowanych i obrabianych między kłami tokarki.

  • Nawiertak

    narzędzie stosowane do wykonania nakiełków i innych nawierceń. Nawiertaki trójkątne służą do zapoczątkowania wiercenia otworu w czole wałka lub osi w celu wstawienia czopa.

  • Nawijarka sprężyn

    przyrząd do zwijania sprężyn napędowych i wkładania ich do bębnów. Użycie nawijarki sprężyn chroni sprężynę przed dotykaniem jej palcami i nadmiernym zginaniem.

  • Nawrotnik (patrz: Naciąg automatyczny zegarka)

  • Nawęglanie

    zwane także cementowaniem, polega na nasyceniu węglem powierzchi przedmiotów ze stali miękkiej o małej zawartości, węgla (do 0,25%). Do nawęglania stosuje się proszki zawierające głównie węgiel drzewny i węglan baru lub sodu. Przedmioty przeznaczone do nawęglania układa się w stalowej skrzynce i przesypuje się je proszkiem nawęglającym. Zamkniętą i uszczelnioną gliną skrzynkę umieszcza się w piecu i wygrzewa się ją w ciągu kilku godzin w temperaturze ok. 900°C. W wyniku kilku reakcji chemicznych z proszku wydziela się aktywny węgiel, który przenika do stali, nawęgla ją do grubości od kilku dziesiętnych do dwóch milimetrów, zależnie od temperatury i czasu nawęglania. Nawęglone przedmioty poddaje się hartowaniu w celu utwardzenia nawęglonej warstwy. W przemyśle jest stosowane nawęglanie gazowe.

  • Near Field Communication (skrót NFC)

    krótko zasięgowy, wysokoczęstotliwościowy, radiowy standard komunikacji pozwalający na bezprzewodową wymianę danych na nieznaczną odległość.

  • Niebieszczenie

    obróbka termiczna (zapuszczanie na niebiesko) w trakcie której w temperaturze ok. 300 °C stal utlenia się uzyskując ciemnoniebieski kolor. Niebieszczenie stosuje się dla wskazówek i łbów wkrętów w zegarkach. Niebieszczenie można uzyskać także poprzez obróbkę chemiczną. (źródło)

  • Niello

    odmiana czarnej emalii ze srebra, miedzi i ołowiu z dodatkiem siarki i boraksu lub salmiaku. Uzyskaną z tych składników pastą wypełnia się grawerowane głęboko (ok. 0,4 mm) dekoracyjne wzory na przedmiotach z metali szlachetnych. (źródło)

  • Niellowanie

    pokrywanie ozdobnie grawerowanych przedmiotów z metali szlachetnych niellem w celach dekoracyjnych.

  • Nit

    łącznik metalowy, służący do nierozłącznego łączenia części konstrukcyjnych przez nitowanie. Nitowanie składa się z trzonu i łba. Zakończenie trzonu jest lekko stożkowe, co ułatwia włożenie nitu do otworu. Nity wyrabia się z metali odznaczających się plastycznością, zasadniczo takich samych, z jakich są wykonane łączone części – zapewnia to szczelność i wytrzymałość połączenia, ponieważ takie same materiały jednakowo reagują na zmiany temperatury. Najczęściej są używane nity pełne z miękkiej stali, miedzi, mosiądzu, aluminium. Zależnie od kształtu rozróżnia się nity z łbem kulistym, płaskim, soczewkowym. W drobnych konstrukcjach są stosowane także nity rurkowe, które łatwiej jest zakuwać, a ich wytrzymałość w tych przypadkach jest wystarczająca.

  • Nitowanie

    nierozłączne łączenie dwóch lub więcej części za pomocą nitu. Po wykonaniu otworów w łaczonych częściach wkłada się do nich nit i rozklepuje wystający jego koniec. W wyniku spęczenia końca nitu i uformowania za pomocą... zobacz więcej

  • Nitownica

    rodzaj podłużnego kowadełka z dwoma rzędami otworów o różnych średnicach (0,2 – 3mm), z występem do zamocowania w imadle. Służy np. do nabijania i nitowania kół na zębnikach. Z konieczności może ona zastąpić nabijarkę.

  • Nivada, Grenchen, Szwajcaria

    fabryka zegarków.

  • Nivarox – FAR SA

    Szwajcarska firma utworzona z połączenia w roku 1984 dwóch firm Nivarox SA i Fabriques d‚ Assortiments Reunis (FAR). Obecnie wchodzi w skład grupy Swatch Group. Historia Nivarox sięga 1933 roku, kiedy Dr Straumann udoskonalił w swoim laboratorium w Waldenbourg proces produkcji sprężyn włosowych do zegarków.

  • Niwarox - stop

    stop żelaza z niklem, z którego wyrabia się włosy zegarkowe (sprężynki balansu); n. składa sie, z 30-60% niklu i 10-20% chromu. Resztę stanowi żelazo z dodatkami berylu, manganu, tytanu. Włosy niwaroksowe są niemagnetyczne, bardzo odporne na korozję i zachowują stałą sprężystość w różnych temperaturach. Nazwa to skrót od niemieckiego „Nicht variabel oxydfest”. (źródło)

  • Non-linear

    opatentowane przez Orisa wskazanie rezerwy naciągu sprężyny. Oznacza to, że widoczne na tarczy zegarka (na godz. 3) wskazanie rezerwy chodu podzielono tak, że odstęp między pierwszymi 7 dniami jest jednakowy, a przez 3 ostatnie dni wskazówka porusza się szybciej, niejako przypominając właścicielowi o kończącej się energii. (źródło)

  • Noniusz

    urządzenie zwiększające dokładność odczytu wskazań przyrządu pomiarowego kreskowego. Jest to suwak lub inna ruchoma część przyrządu pomiarowego z naciętą dodatkową podziałką kreskową, której n działek odpowiada n-1 działkom elementarnym podziałki głównej przyrządu. Noniusz umożliwia zatem odczytywanie ułamkowej części wartości działki elementarnej, np. na suwmiarce uniwersalnej jest podziałka milimetrowa, a można odczytać dziesiętne części milimetra.

  • Nowe srebro (alpaka)

    mosiądz wysokoniklowy; stop miedzi (52-67%), cynku (13-35%) i niklu (6-30%), stosowany na części wytłaczane, sprężynujące, oprawy i przedmioty galanteryjne narażone na korozję. (źródło)

  • Nożyce ręczne

    nożyce służące do przecinania cienkiej blachy. Rozróżnia się:

    • nożyce prawe i nożyce lewe (do cięcia linii prostej)
    • nożyce zakrzywione (do wycinania dużych otworów i cięcia po linii krzywej)
    Do cięcia grubych blach stosuje się nożyce dźwigniowe, zamocowane na sztywnej podstawie.

  • Nóż tokarski

    narzędzie do obróbki skrawaniem. Składa się z części roboczej i chwytu. Koniec części roboczej, będącej ostrzem noża tokarskiego, jest tak uformowany, że jego powierzchnie tworzą krawędzie skrawające. Powierzchnie i krawędzie ostrza tworzą... zobacz więcej