Słownik pojęć

  • Radełkowanie (moletowanie)

    karbowanie części przedmiotu służącej jako chwyt do ręki, np. pokrętki do nastawiania wskazówek. W warsztacie zegarmistrzowskim radełkowanie wykonuje się na tokarce za pomocą narzędzia zwanego radełkiem.

  • Rakieta, Piotrodworeck

    fabryka zegarków.

  • Ratrapanta

    stoper z podwójnym sekundnikiem, jeden może być zatrzymywany w każdej chwili, dla pomiaru międzyczasu, a drugi zatrzymuje się dopiero po wyłączeniu stopera. (źródło)

  • Raymond Weil, Szwajcaria

    fabryka produkująca zegarki założona w 1976 roku.

  • Rdzeń bzu czarnego

    wewnętrzna część gałązki bzu, która po wysuszeniu służy do czyszczenia cienkich czopów zegarka, podobnie jak korek - do grubszych.

  • Recover Indicator

    wskaźnik poziomu naładowania akumulatora. W cyfrowych modelach znajdują się na wyświetlaczu literki L, M, H, które informują nas o poziomie naładowania naszego akumulatora. (L) – low/słaby, (M) – medium/średni, (H) – high/wysoki.
    Natomiast wskaźnik w zegarkach analogowych, poziom naładowania akumulatora jest w miejscu sekundnika, czyli jeśli jest słaby poziom to wskazówka skacze co 2 lub więcej sekund, jeśli poziom akumulatora jest na wysokim poziomie wskazówka przechodzi płynnie co sekundę.

  • Ref. 57260 (Vacheron Constantin Ref. 57260)

    zegarek z największą ilością komplikacji, dokładnie 57, stworzony przez manufakturę Vacheron Constantin. Wcześniej najbardziej skomplikowanym zegarkiem, posiadającym aż 33 komplikacje był Patek Philippe Calibre 89 (źródło)

  • Referencja

    cyfry, czasem z dodatkowymi literami, znajdujące się na mechanizmie zegarka, oznaczające wymiary, kształt i układ poszczególnych części mechanizmu (zob. kaliber zegarka). (źródło)

  • Regulacja chodu zegara

    czynności zmierzające do uzyskania wskazań zegara najbardziej zbliżonych do wzorcowych. Danej konstrukcji mechanizmu zegarowego odpowiada ściśle określony okres wahań regulatora chodu – aby więc uzyskać dokładne wskazania zegara, trzeba doregulować ten okres. Zegar regulowany nie powinien mieć żadnych usterek, dlatego – jeśli nie jest nowy – należy go przedtem naprawić. W przebiegu regulacji można wyodrębnić trzy zasadnicze czynności, a mianowicie:

    • porównywanie wskazań regulowanego zegara ze wskazaniami zegara wzorcowego i ustalenie przyrostu dobowego poprawki
    • przeprowadzenie potrzebnych zabiegów w regulowanym zegarze
    • zanotowanie w odpowiedni sposób tych czynności
    Czynność regulacji ułatwia sprawdzarka chodu zegara, gdyż w krótkim czasie wskazuje ona przyrost dobowy poprawki bez porównywania jego wskazań z zegarem wzorcowym. Zabiegi czynione w mechanizmie zegarowym w celu doregulowania okresu wahań są różne w zależności od rodzaju zastosowanego w nim regulatora chodu.

  • Regulacja czasu

    regulacją nazywa się zabiegi wykonane w zegarze, zmierzające do uzyskania jego wskazań jak najbardziej zbliżonych do wzorcowych.

  • Regulacja zegara balansowego

    regulacja odbywająca się najczęściej zmianą długości czynnej części włosa za pomocą przesuwki. Większe zmiany czynnej długości włosa uzyskuje się przesunięciem miejsca zakołkowania włosa w klocku (zob. włos płaski) – taki zabieg wykonuje się zwykle podczas dobierania nowego włosa. Inny sposób regulacji zegara balansowego polega na zmianie momentu bezwładności balansu – można go stosować tylko wtedy, gdy w wieńcu balansu znajdują się wkręty obciążeniowe. Regulacja sprowadza się do wymiany wkrętów lub podłożenia pod nie podkładek obciążających.

  • Regulacja zegara wahadłowego

    regulacja odbywająca się przez zmianę długości wahadła wskutek przesunięcia soczewki na pręcie za pomocą nakrętki regulacyjnej. Gdy nakrętkę regulacyjną odkręca się w lewo (gwint prawy), soczewka opuszcza się w dół, długość wahadła wzrasta, okres wahań się zwiększa – następuje zwolnienie chodu zegara. Gdy nakrętkę regulacyjną pokręca się w prawo, soczewka podnosi się w górę – dzieje się odwrotnie. Inny sposób regulacji zegara wahadłowego polega na zastosowaniu... zobacz więcej

  • Regulacja zegarka kamertonowego

    regulacja odbywająca się obróceniem przesuwki regulacyjnej znajdującej się na tulejce kamertonu. Obrócenie przesuwki, np. za pomocą czyszczaka, o jedną podziałkę w kierunku zewnętrznej strony zegarka (wskazanym strzałką) powoduje opóźnienie zegarka o 2 s/dobę, a w kierunku środka mechanizmu - przyśpieszenie.

  • Regulacja zegarka kwarcowego

    regulacja odbywająca się za pomocą kondensatora dostrojczego, tzw. trymera. Zmiana częstotliwości drgań kwarcu zależy od pojemności tego kondensatora. W najtańszych zegarkach kwarcowych nie ma trymera, dlatego nie reguluje się ich – są one wyregulowana w zakładzie produkcyjnym.

  • Regulateur (regulator)

    typ tarczy zegara z centralną wskazówką minutową. Wskazówka godzinowa znajduje się na mniejszej tarczy, najczęściej pod godziną dwunastą. Stworzony w osiemnastym stuleciu przez francuskiego zegarmistrza Louisa Berthouda. Pierwszym seryjnym zegarkiem naręcznym z tym typem tarczy był zegarek Chronoswiss z roku 1987. (źródło)

  • Regulator atomowy (patrz: Oscylator atomowy)

  • Regulator balansowy

    regulator chodu stanowiący w połączeniu z wychwytem kotwicowym główny zespół zegarka mechanicznego. Składa się z balansu... zobacz więcej

  • Regulator bezwładnikowy

    masa ułożyskowana na wałku wykonująca drgania obrotowe pod wpływem sił wywieranych przez współpracujące koło zębate wychwytowe. Regulator bezwładnikowy nie ma własnego okresu wahań, gdyż nie działa nań moment zwrotny od sprężyny, ani od siły ciężkości. Regulator bezwładnikowy ma zastosowanie w migawkach fotograficznych i innych opóźniaczach, odmierzających krótkie odstępy czasu. Regulator bezwładnikowy z wychwytem hakowym jest stosowany do napędu młotka w budzikach mechanicznych.

  • Regulator chodu (patrz: Wahadło)

  • Regulator kamertonowy (patrz: Oscylator kamertonowy)

  • Regulator kwarcowy (patrz: Oscylator kwarcowy)

  • Regulator napędowy (patrz: Napęd elektryczny balansu)

  • Regulator sprężysto-elektryczny

    regulator drgający wysokiej częstotliwości (300Hz – 10 MHz), którego masa drgająca ulega odkształceniom sprężystym. Regulatory tego typu są pobudzane do drgań impulsami elektrycznymi. Takim regulatorem jest oscylator kamertonowy i oscylator kwarcowy. Oscytatory te są stosowane w zegarach i w zegarkach do mierzenia czasu z dużą dokładnością.

  • Regulator wahadłowy (patrz: Wahadło)

  • Regulator wiatrakowy

    regulator składający się z wałka i osadzonej na nim płytki, stanowiącej dwa skrzydła. Opór powietrza działający na skrzydła obracającego się wiatraka powoduje moment hamujący i ustala prędkość kątową wiatraka. Regulator wiatrakowy ma zastosowanie w mechanizmach oraz w budzikach grających. Oprócz regulatorów wiatrakowych zwykłych, stosuje się regulatory wiatrakowe o zmiennej rozpiętości skrzydeł. Gdy prędkość obrotowa wzrasta, skrzydła rozchylają się, powodując zwiększenie momentu hamującego. Gdy prędkość obrotowa maleje, sprężyna przywraca skrzydła do początkowego położenia.

  • Rejestrator zegarowy

    urządzenie zapisujące samoczynnie przebieg procesu technologicznego lub innego zjawiska, badanego w zależności od upływającego czasu. Rejestrator zegarowy składa się z zespołu pomiarowego, nośnika zapisu, zespołu zapisującego oraz urządzenia napędowego. Rozróżnia się rejestratory zegarowe:

    • jednokanałowe, rejestrujące tylko jedną wielkość
    • wielokanałowe, które umożliwiają jednoczesną rejestrację dwóch, trzech lub więcej zjawisk
    Ze względu na kształt i sposób przesuwania papieru rejestracyjnego rozróżnia się regulatory zegarowe:
    • bębnowe
    • tarczowe
    • taśmowe

  • Rejestrator zegarowy bębnowy

    rejestrator przenośny, stosowany między innymi w przyrządach meteorologicznych do rejestracji opadów (pluwiograf), ciśnienia atmosferycznego (barograf), temperatury (termograf) i wilgotności względnej powietrza (higrograf). Do napędu bębna stosuje się mechanizm zegarowy nakręcany ręcznie za pomocą klucza.

  • Rejestrator zegarowy tarczowy

    rejestrator stosowany do rejestracji krótkich, zwykle dobowych przebiegów. Tarcza rejestracyjna, na której umieszcza się krążek papieru rejestracyjnego, jest zamocowana bezpośrednio na wałku wyjściowym mechanizmu zegarowego. Wałek ten obraca się raz na dobę. Do napędu tarczy rejestratorów tarczowych stosuje się zwykle mechanizmy zegarowe synchroniczne, rzadziej mechaniczne.

  • Rejestrator zegarowy taśmowy

    rejestrator stosowany do długotrwałej rejestracji jednej lub kilku wielkości. Taśma papierowa z perforacją na brzegach jest przesuwana ze stałą prędkością przez mechanizm zegarowy za pośrednictwem wałka z zębami wchodzącymi w otwory perforacji. Do napędu taśmy w rejestratorach tego typu stosuje się mechanizmy zegarowe lub silniki synchroniczne.

  • Remontoir d'égalité

    system międzytrybowy autorstwa Jost Bürgi, powodujący bardziej równomierne dostarczanie energii ze sprężyny napędowej. (źródło)

  • Repetier

    zegar lub zegarek bijący, powtarzający wybijanie godzin po włączeniu mechanizmu bicia w dowolnym czasie. Zegar z z mechanizmem bicia grzebieniowym jest repetierem gdyż po włączeniu wybija aktualną godzinę. Zegar z mechanizmem bicia zapadowym nie może być repetierem. Repetierem jest także budzik, który w pewnych odstępach czasu powtarza sygnał budzenia. (źródło)

  • Repetier zegarkowy

    zegarek, który po każdorazowym naciśnięciu tłoczka wystającego z koperty (lub przesunięciu dźwigni naciągowej) wydzwania godziny, kwadranse i minuty. Pierwszy repetier zegarkowy skonstruował E. Barlow w roku 1676. Urządzenie odliczające liczby uderzeń repetiera zegarkowego jest podobne do grzebieniowego urządzenia odliczającego zegara bijącego. Różnica polega na tym, że w repetierze zegarkowym zwykle nie nakręca się osobnego mechanizmu napędowego, ale naciąg sprężyny następuje każdorazowo przed wybiciem godziny przez naciśnięcie tłoczka lub przesunięcie suwaka uruchamiającego dźwignię naciągową. Rozróżnia się:

    • repetiery kwadransowe, które wybijają pojedynczym tonem godziny, a podwójnym kwadranse
    • repetiery półkwadransowe, działające jak poprzednie
    • repetiery pięciominutowe, które wybijają pojedynczym tonem godziny, a podwójnym kolejne pięciominuty
    • repetiery minutowe, które różnymi tonami wybijają godziny, kwadranse i minuty (są one najbardziej skomplikowane)
    • zegarki bijące, które składają się z dwóch osobno nakręcanych mechanizmów i samoczynnie powtarzają aktualna godzinę.
    Repetiery zegarkowe były kiedyś praktyczne, zwłaszcza w nocy, kiedy na tarczy nie można było dostrzec, którą godzinę zegarek wskazuje. Po wynalezieniu masy świecącej i wprowadzeniu tarcz i wskazówek świecących oraz po zastosowaniu oświetlenia elektrycznego repetiery zegarkowe nie są tak potrzebne.

  • Repetycja minutowa

    komplikacja akustyczna, polegająca na wybijaniu na żądanie aktualnego czasu, poprzez uruchomienie mechanizmu repetycji przy pomocy dźwigni lub przycisku z boku koperty. Najczęściej w tej kolejności: godziny, kwadranse, minuty: np. godz. 3.32 brzmiałaby tak: ding, ding, ding (godziny), dong, dong (kwadranse), dang, dang (minuty).
    Wybijanie odbywa się przy pomocy młoteczków (zazwyczaj są dwa), uderzających o stalowy drut (lub druty) rezonansowy, biegnący dookoła mechanizmu, równolegle do koperty. Repetycja minutowa (tuż po –> karilonie) zaliczana jest do najtrudniejszej komplikacji zegarmistrzowskiej (za nią plasuje się –> tourbillon, ekwacja i in.).
    Teoretyczne podstawy do skonstruowania repetycji minutowej dał ok. 1741 r. Antoine Thiout, natomiast pierwszą konstrukcję wykonał w 1749 r. Pierre-Joseph de Rivaz, a najstarsza która przetrwała do dziś to anonimowy zegarek proweniencji francuskiej z 1764 r.

    • Grande Sonnerie (GS) – komplikacja umożliwiająca automatyczne, a nie tylko na żądanie, wybijanie godzin oraz kwadransów.
    • Petite Sonnerie (PS) – jw., ale tylko godziny.
    Dezaktywacja GS i PS następuje poprzez przesunięcie dźwigni w pozycję „Silence”. (źródło)

  • Replika

    jest to powtórne wykonanie przez jego twórcę lub producenta np.dzieła sztuki, pojazdu, samolotu lub zegarka, z możliwie wiernym odtworzeniem oryginału, aczkolwiek replika nie jest identyczna z pierwowzorem. Oznacza to, że Longines Legend Diver jest repliką zegarka Longines z 1960 roku. Pierwowzór też był wyprodukowany przez firmę Longines. Kolekcja Vintage firmy IWC to repliki dawnych modeli IWC.
    Jeśli ktokolwiek kradnie czyjąś własność intelektualną tworząc podróbkę zegarka Rolex, IWC, Omegi itd itd. (z reguły produkcja jest lokowana w krajach o jak najniższym koszcie pracy i bardzo liberalnym podejściu do praw autorskich) i nazywa to „repliką” jest to nadużycie słowa replika.

  • Retrograde (powracająca swkazówka)

    realizacja wskazań poprzez wskazówkę przemieszczającą się po części okręgu w trakcie narastania wartości wielkości mierzonej, i powracająca w sposób skokowy do początku skali, po osiągnięciu jej końcowego wskazania. (źródło)

  • Reverso (Jaeger-LeCoultre)

    kultowy model zegarka Jaeger-LeCoultre. W 1931 roku Szwajcar Cesar de Trey zlecił inżynierowi Rene-Alfredowi Chauvot stworzenie zegarka z kopertą, która obracałaby się o 180 stopni. Rozwiązanie to miało chronić czasomierz podczas gry w polo, kiedy to zegarek jest wyjątkowo narażony na mechaniczne uszkodzenia. De Trey odkupił patent na Reverso 31 lipca 1931, a następnie wraz z JLC przystąpił do tworzenia tego, jak się później okazało, przełomowego modelu. (źródło)

  • Rezerwa napędu

    stan energetyczny akumulatora energii od chwili ponownego włączenia naciągu do zupełnego wyczerpania się energii, mierzony w jednostkach czasu. Zasadniczy czas działania zegara zawiera się między włączaniem i wyłączaniem naciągu. Rezerwa napędu jest dodatkowym czasem pracy zegara (zob. pojemność napędu).

  • Rezonator

    element drgający, w oscylatorze, utrzymujący własną częstotliwość, np. płytka kwarcu.

  • Rezonator kwarcowy

    element o kształcie płytki, pręta, krążka lub pierścienia, wykonany zwykle z kwarcu krystalicznego (SiO2), czasem z turmalinu. Na rezonatory stosuje się kwarc naturalny, tzw. Kryształ górski, albo kryształy wytwarzane... zobacz więcej

  • Rezystancja (opór czynny)

    zjawisko elektryczne stawiające opór elektronom w przewodniku i powodujące stratę przepływającej energii. Odwrotnością rezystancji jest przewodność – im większa przewodność, tym mniejsza rezystancja. Prąd w odcinku obwodu zmienia się proporcjonalnie do napięcia. Wielkość rezystancji R określa się stosunkiem napięcia U między końcami przewodu do natężenia prądu I, przepływającego przez niego: R = U/I. Jednostką rezystancji jest om, a jej symbolem – Ω. 1 Ω = 1 V/1 A. Pomiar rezystancji można przeprowadzić pośrednio przez pomiar napięcia i natężenia prądu lub bezpośrednio za pomocą omomierza.

  • Rezystor (opornik)

    element elektryczny, którego podstawowym parametrem jest rezystancja. Rozróżnia się rezystory:

    • liniowe, których rezystancja jest stała w szerokim zakresie napięć, prądów, temperatury i oświetlenia
    • nieliniowe, np. warystory, termistory, fotorezystory

  • Rezystywność (opór właściwy, oporność właściwa)

    rezystancja przewodnika o długości jednego metra i o polu powierzchni przekroju równym jednemu metrowi kwadratowemu . Jednostką rezystywności w układzie SI jest 1 Ωm.

  • Riefier Siegmund (1847-1912)

    Niemiecki konstruktor precyzyjnych zegarów astronomicznych; wynalazł trzy wychwyty noszące jego imię oraz rtęciowe wahadło kompensacyjne.

  • Roamer, Solothurn, Szwajcaria

    fabryka zegarków.

  • Roczny kalendarz

    z angl. Annual Calendar. Konstrukcja kalendarza zegarka, dzięki której mechanizm wskazań wyróżnia miesiące 30-to dniowe prawidłowo wskazując dzień miesiąca. Mechanizm wymaga ingerencji użytkownika raz w roku (z wyjątkiem roku przestępnego), w pierwszym dniu marca. (źródło)

  • Rok

    podstawowa jednostka czasu; odstęp czasu, w którym Ziemia wykonuje jeden obrót dookoła Słońca; czas ten, zwany r. zwrotnikowym, wynosi 365 dni, 5 godzin, 48 minut i 46 sekund, czyli 365, 2422 doby; praktyczną jednostką czasu jest średnia doba słoneczna (zob. czas słoneczny średni). (źródło)

  • Rok przestępny

    rok liczący 366 dni, w którym do lutego dodaje się jeden dzień, tak że miesiąc ten ma 29, a nie 28 dni. Postępuje się tak, ponieważ rok nie daje się podzielić na doby bez reszty, gdyż jego długość wynosi w przybliżeniu 365,25 doby. Te cztery ćwiartki doby dodawane są raz na cztery lata, gdy liczba oznaczająca kolejny rok dzieli się przez 4 ? z wyjątkiem lat wyrażających się w pełnych setkach, spośród których tylko podzielne przez 400 są latami przestępnymi. (źródło)

  • Rok zwrotnikowy

    jest to czas, w jakim Ziemia dokonuje jednego okrążenia Słońca, mierzony względem odległej gwiazdy w punkcie równonocy wiosennej; okrążenie to trwa 365,2422 dób słon. średnich = 8765,8128 godz. = 525948,768 min. = 31556926,08 sekund. (źródło)

  • Rolerowanie (rolowanie) (patrz: Polerowanie czopów)

  • Rolesium

    to w języku Rolexa kombinacja platyny i stali (źródło)

  • Rolex, Genewa, Szwajcaria

    fabryka zegarków. (źródło)

  • Rollesor

    to w języku Rolexa kombinacja złota i stali (patrz: Two Tone) (źródło)

  • Root Beer

    z angielskiego piwo korzenne, tutaj rozumiane jako konkretny typ bezela w modelach Rolexa GMT i GMT II w kolorze brązu i złota. (źródło)

  • Roskopf Georg Friedrich (1813-1889)

    wybitny zegarmistrz szwajcarski (La Chaux-de Fonds); z pochodzenia Niemiec, uzyskał obywatelstwo szwajcarskie; na przełomie lat 1867 i 1868 skonstruował tani zegarek kieszonkowy i rozwinął jego produkcję. Zegarek nakręcany główką, odporny na uszkodzenia, nazywany od jego nazwiska zegarkiem roskopfowym.

  • Roto-Click (patrz: Bremont Roto-Click)

  • Rotor (patrz: Wahnik)

  • Rozbieranie budzików i chodzików z podobną obudową

    rozbieranie przebiegające wg wskazówek podanych przy rozbieraniu mechanizmów zegarowych (zob. rozbieranie mechanizmów zegarowych). Ponadto - przed odkręceniem kluczy i zdjęciem pokrętek należy sprawdzić przez pokręcanie, czy nie ocierają się one o krawędzie otworów, a także, czy sprężyny napędowe i zapadki są w porządku. Należy również sprawdzić sprzęgło cierne między przekładnią chodu a przekładnią wskazań. Następnie odkręca się klucze, zdejmuje pokrętki, odejmuje tylną ściankę i wyjmuje mechanizm z obudowy.

  • Rozbieranie mechanizmów zegarowych

    prosta praca zegarmistrza, która musi być jednak wykonywana bez pośpiechu i z tą dużą uwagą. Trzeba zbadać przy tym stan mechanizmu i współpracę poszczególnych jego zespołów, czasem także przestudiować jego konstrukcję, zwłaszcza gdy ma się do czynienia z zegarkiem lub zegarem skomplikowanym. Do rozbierania należy używać odpowiednich narzędzi.
    UWAGA! Nie wolno rozbierać mechanizmu, gdy jego sprężyna napędowa jest napięta - dotyczy to wszystkich zegarów i zegarków z napędem sprężynowym. W przeciwnym razie może nastąpić uszkodzenie zębów w kołach przekładni i cienkich czopów osi. Poszczególne części rozbieranego mechanizmu należy układać na płycie roboczej według ustalonego porządku. W niektórych zegarach i zegarkach wkręty są różnej długości, nie wolno ich pomieszać. W celu ułatwienia składania bardziej skomplikowanego mechanizmu należy wykonać jego szkic z zaznaczeniem położenia poszczególnych części.

  • Rozbieranie zegarków

    rozbieranie zaczynające się od zewnętrznych oględzin koperty i szkła oraz sprawdzenia urządzenia naciągowo-nastawczego i sprzęgła ciernego. Po otwarciu koperty zwalnia się sprężynę napędową, wyjmuje mechanizm z koperty, zdejmuje wskazówki i tarczę. Następnie sprawdza się balans, odkręca poszczególne wkręty mostków, wyjmuje balans z włosem oraz wszystkie koła przekładni. Odkręca się płytkę dociskową zespołu naciągowo-nastawczego i wyjmuje jego części. Z kolei odkręca się płytki nakrywkowe łożysk, wyjmuje kamienie łożysk sprężystych, sprawdza kamienie łożyskowe i nakrywkowe oraz przygotowuje części rozebranego zegarka do oczyszczenia (zob. rozbieranie mechanizmów zegarowych).

  • Rozbieranie zegarków specjalnych

    czynności wymagające szczególnego skupienia uwagi. Przede wszystkim należy uważać, aby nie pomieszać wkrętów, a części poszczególnych zespołów i urządzeń trzeba układać osobno (zob. rozbieranie mechanizmów zegarowych).

  • Rozbieranie zegarów bijących

    rozbieranie przebiegające podobnie jak rozbieranie zegarów wahadłowych. Zwykle jest w nich uszkodzony tylko mechanizm chodu, ale do naprawy trzeba rozebrać cały zegar. Przedtem należy dokładnie poznać działanie mechanizmu, a nawet zrobić szkic pozycji czerpaka i kołka zalotowego po ukończeniu bicia, aby po oczyszczeniu mechanizmu dobrze i szybko go złożyć. Jeżeli zegar ma dwa lub trzy bębny napędowe ze sprężynami, trzeba uważać, aby ich nie pomieszać, gdyż sprężyny nie zawsze są jednakowe – zwykle do bicia są silniejsze (zob. rozbieranie mechanizmów zegarowych).

  • Rozbieranie zegarów wahadłowych ściennych

    rozbieranie rozpoczynające się od odhaczenia wahadła. Jeśli jest to zegar z napędem obciążnikowym – odejmuje się obciążniki, następnie wykręca się śruby mocujące mechanizm i wyjmuje go z obudowy. Po wyjęciu mechanizmu z obudowy i powierzchownym oczyszczeniu go z brudu i kurzu zdejmuje się wskazówki i tarczę oraz bada stan mechanizmu. Po zbadaniu i stwierdzeniu istniejących wad zwalnia się sprężyny (w zegarach z napędem sprężynowym), odkręca nakrętki na filarkach (lub wyjmuje kołki), zdejmuje płytę i wyjmuje wszystkie elementy przekładni (zob. rozbieranie mechanizmów zegarowych).

  • Rozpychacz otworów wskazówek

    narzędzie do pasowania wskazówek zegarkowych składające się ze stożkowego trzpienia i uchwytu z gwintowaną tulejką nastawną.

  • Rozrząd (patrz: Pędnia)

  • Rozwiercanie

    powiększanie i wygładzanie wywierconego otworu za pomocą rozwiertaka. Rozwiercanie stosuje się w celu otrzymania dokładnych wymiarów otworów walcowych lub stożkowych oraz dużej gładkości ich powierzchni. Przed rozwiercaniem rozwiertak musi być oczyszczony z resztek opiłków, aby nie kaleczył powierzchni otworu. W czasie rozwiercania trzeba trzymać rozwiertak dokładnie prostopadle do powierzchni przedmiotu, w którym znajduje się rozwiercany otwór. Otwory rozwiercane rozwiertakami zegarmistrzowskimi są zawsze lekko stożkowe – dlatego, aby uzyskać bardziej walcowy kształt otworu, trzeba rozwiercać otwór z obydwu stron. Najczęściej rozwierca się otwory w cienkich przedmiotach, np. w płytach zegarowych. Do ostatecznego wygładzenia rozwierconych otworów łożyskowych używa się narzędzia podobnego do rozwiertaka, zwanego gładzikiem, po uprzednim nasmarowaniu jego części roboczej. Podczas rozwiercania otworów we wskazówkach należy trzymać wskazówkę umocowaną w kleszczach do trzymania wskazówek.

  • Rozwiertak

    narzędzie do rozwiercania otworów. Rozwiertaki ślusarskie ręczne i maszynowe, są zaopatrzone w chwyty walcowe lub stożkowe z zakończeniami kwadratowymi, na które zakłada się pokrętło do ręcznego rozwiercania.

  • Rozwiertak zegarmistrzowski

    rozwiertak stosunkowo długi i zawsze lekko zbieżny (1:70). Część wygładzająca rozwiertaka zegarmistrzowskiego ma w przekroju kształt pięciokąta foremnego, którego wierzchołki tworzą ostrza skrawające. Szyjka rozwiertaka zegarmistrzowskiego jest okrągła i nieco grubsza. Chwyt jest zbieżny o przekroju kwadratowym, w celu osadzenia go na radełkowanej rękojeści lub w imaku trzonkowym. Najmniejsze rozwiertaki zegarmistrzowskie, służące do rozwiercania otworów w tulejkach wskazówek sekundowych, o średnicy 0,1 - 0,5 mm, mają część wygładzającą o przekroju kwadratowym, a chwyty - okrągłe. Można nimi rozwiercać trzymając je bezpośrednio w palcach lub uchwycić w imaku, co ułatwia rozwiercanie.

  • Rożki widełek (patrz: Widełki kotwicy)

  • Rubin naturalny

    przezroczysta, czerwona odmiana korundu. Ceniony kamień szlachetny. Nicolas Fatio pierwszy raz zastosował rubin naturalny na łożyska zegarkowe. Rubin naturalny jest wykorzystywany w laserach.

  • Rubin syntetyczny

    odmiana korundu Al2O3. Otrzymany sztucznie w roku 1892. Obecnie jest stosowany ogólnie na łożyska zegarkowe, gdyż odznacza się większą jednorodnością struktury niż – rubin naturalny.

  • Ruch roboczy

    ruch roboczy stanowi najmniejszy celowy element pracy, jak założenie przedmiotu w uchwyt, naciśnięcie dźwigni itp... zobacz więcej

  • Ruch uzupełniający regulatora (patrz: Wychwyt)

  • Ruhla (patrz: UMF-Ruhla)

  • Rynienka do odpuszczania

    narzędzie z blachy mosiężnej w postaci rynienki z suchym piaskiem lub opiłkami, na której poddaje się odpuszczeniu małe przedmioty stalowe nad płomieniem lampy po ich hartowaniu.

  • Rysunek techniczny (patrz: Dokumentacja rysunkowa i technologiczna)

  • Rzemiosło zegarmistrzowskie w Polsce

    rzemiosło, którego początek datuje się od końca wieku XIV, o czym świadczą zapiski archiwalne Lwowa i Krakowa. Zegary umieszczone na wieżach katedr i niektórych kościołów budowali, może niezupełnie samodzielnie, ale na pewno je konserwowali polscy zegarmistrze. Niektórzy z nich wnieśli poważny wkład w dziedzinę zegarmistrzostwa przez swoje usprawnienia i wynalazki. Koniec wieku XVI i cały wiek XVII były to czasy pomyślne dla polskiego zegarmistrzostwa. Liczba sławnych polskich mistrzów znacznie się powiększyła. Powstały piękne i kunsztowne zegary wykonane przez Polaków. Gdy w połowie wieku XIX produkcja warsztatowa zaczęła się przekształcać w fabryczną, w Polsce istniały nadal liczne warsztaty zegarmistrzowskie. Nie mogły one jednak konkurować z tańszą, fabryczną produkcją zagraniczną. Biedniejsi zegarmistrze zajmowali się naprawą i konserwacją zegarów oraz pośrednictwem w sprzedaży gotowych zegarów. Zamożniejsi i bardziej przedsiębiorczy stawali się kupcami i właścicielami magazynów handlowych, za pośrednictwem których sprowadzano zegarki do kraju. Po drugiej wojnie światowej powstały w Polsce przedsiębiorstwa państwowe, które produkowały zegary i zegarki. Dziś, po transformacji ustrojowej, zegarmistrze prowadzą punkty usługowo-naprawcze oraz zajmują się sprzedażą zegarków. Obecnie istnieje w Polsce kilka firm produkujących zegarki i zegary w małych ilościach (zob. przemysł zegarowy w Polsce).

  • Równanie czasu

    różnica między czasem słonecznym prawdziwym a czasem słonecznym średnim. Różnica ta w ciągu roku ulega wahaniom, osiągając cztery razy w roku 16 kwietnia, 15 czerwca, 2 września i 25 grudnia – wartość zero, tzn. że wówczas doby te trwają jednakowo długo. We wszystkie inne dni roku wartość tej różnicy zawiera się w granicach kilkunastu minut. Wartość równania czasu można odczytać z wykresu – wyszukana na wykresie wartość równania czasu w poszczególnym dniu umożliwia przeliczenie czasu słonecznego prawdziwego na czas średni lub odwrotnie. Aby otrzymać czas słoneczny średni, do czasu słonecznego prawdziwego należy dodać algebraicznie wartość równania czasu. Przeliczając czas słoneczny średni na prawdziwy, należy odjąć równanie czasu.

  • Róż polerski (polerowniczy) (patrz: Czerwień polerska)