Słownik pojęć

Wyniki dla hasła: Luz

  • Luz

    różnica między wymiarem otworu a wymiarem wałka przed ich połączeniem. Po połączeniu dwóch części – walcowego wałka i przedmiotu z cylindrycznym otworem następuje tzw. pasowanie (zob. tolerancje i pasowania). Luz może być dodatni, równy zeru lub ujemny.

  • Wcisk (patrz: Luz)

  • Wciskarka

    przyrząd do wtłaczania kamieni łożyskowych, składający się z korpusu, stolika z wymiennymi kowadełkami, dźwigni jednoramiennej i prowadnicy z trzpieniem nastawczym. Kamień wciska się na głębokość ustaloną za pomocą nakrętki mikrometrycznej, znajdującej się na trzpieniu. Odpowiednim przesunięciem kamienia łożyskowego za pomocą wciskarki można regulować luz wzdłużny osi. Wciskarka może także służyć do wciskania wskazówek, nitowania osi balansu i niektórych prac wykonywanych na nabijarce.

  • Urządzenie zapadkowe cofające

    urządzenie stosowane w zegarkach. Cofnięcie zapadki i koła zapadkowego ma na celu zluzowanie zbyt zaciśniętych zwojów sprężyny napędowej po całkowitym nakręceniu, aby uniknąć zupełnego zaniku momentu napędowego wskutek silnego tarcia między zwojami, oraz wykluczenie działania zbyt silnego momentu napędowego, jaki wytwarza sprężyna napędowa po całkowitym jej naciągnięciu.

  • Ułożyskowanie

    osadzenie w łożysku, którego celem jest zapewnienie ruchu obrotowego osi lub wałka z jak najmniejszymi oporami tarcia oraz przenoszenie sił. Ze względu na kierunek przenoszonych sił rozróżnia się ułożyskowania:

    • poprzeczne (promieniowe) – gdy kierunek przenoszonych sił jest prostopadły do osi obrotu wałka
    • wzdłużne (osiowe) – gdy kierunek przenoszonych sił jest równoległy do osi obrotu wałka
    Ze względu na współpracę czopa z łożyskiem rozróżnia się ułożyskowanie:
    • ślizgowe – gdy powierzchnie robocze czopa i łożyska w czasie pracy ślizgają się po sobie odpowiednio
    • ułożyskowanie toczne – gdy między powierzchniami czopa i łożyska znajdują się toczące się po nich elementy pośrednie, zwykle kulki lub wałeczki.
    Do zapewnienia swobody ruchów poszczególnym częściom ułożyskowania oraz wytworzenia przestrzeni dla smaru konieczny jest luz w łożyskach.

  • Tulejka łożyskowa (panewka)

    oddzielnie wykonane z utwardzonego mosiądzu gniazdo łożyska ślizgowego (zob. ułożyskowanie ślizgowe). Tulejkę łożyskową wprawia się w wytarte otwory łożyskowe zegarów w celu usunięcia za dużych luzów. Rozróżnia się tulejki... zobacz więcej

  • Szczelinomierz

    wzorzec użytkowy służący do sprawdzania wielkości szczelin między montowanymi częściami, w celu ustalenia potrzebnych luzów, albo do sprawdzania szerokości wąskich podtoczeń i rowków. Komplet szczelinomierzy składa się z 8 – 11 płytek, grubości 0,05 – 1 mm, złączonych wspólnymi okładkami. Część sprawdzająca stanowi 3/4 długości całej płytki. Na każdej płytce jest oznaczony wymiar nominalny w milimetrach, a na zewnętrznej stronie okładki – zakres pomiarowy.

  • Safety pinion

    prosty mechanizm chroniący w pewnym stopniu wychwyt zegarka przed destrukcyjnym efektem pęknięcia sprężyny. Polegający na przykręceniu małego kółka zębatego, na które przenoszona jest energia z bębna sprężyny, do osi. Bęben sprężyny pchając koło we właściwym kierunku zacieśnia połączenie (dokręca koło), a w przypadku pęknięcia sprężyny, pojawiające się szarpnięcie do tyłu poluzowuje połączanie – odkręca koło. Oczywiście odkręcające się z osi koło nie ciągnie za sobą tej osi i w konsekwencji innych kół, więc nie dochodzi do uszkodzenia wychwytu. (źródło)

  • Prężka

    sprężysta podkładka mosiężna, zwykle okrągła z otworem w środku, umieszczona w tulejce koła godzinowego pod tarczą zegarka, w celu wyeliminowania luzu wzdłużnego tego koła. Prężka powinna być bardzo cienka i elastyczna, aby zbyt silnie nie dociskała koła godzinowego do ćwiertnika.

  • Pierścień osadczy

    element służący do ograniczania luzu wzdłużnego kół zmianowych w zegarach i budzikach, dźwigni mechanizmu bicia i innych części – zamiast stosowanych dawniej zawleczek i kołków. Są stosowane... zobacz więcej

  • Obciąganie zegarków

    zabiegi czynione w mechanizmach nowych zegarków dawnej produkcji, polegające na rozbieraniu mechanizmów, usuwaniu z nich ewentualnych usterek fabrycznych, jak np. ustalanie luzów, usuwanie zadziorów oraz mycie części w benzynie, składanie mechanizmów, smarowanie i regulowanie ich chodu. Obecnie obciąganie zegarków stało się zbyteczne, gdyż zegarki opuszczają fabrykę w stanie gotowym do użytku.

  • Naprawa zegarków z kalendarzem

    w zespole kalendarzowym zegarków dobrych firm rzadko spotyka się wady lub uszkodzenia, ale w czasie napraw zegarka z kalendarzem trzeba także ten zespół rozebrać i oczyścić. W tanich zegarkach z kalendarzem zdarza się zatrzymanie pierścienia cyfrowego z datami na skutek zbyt dużych luzów i... zobacz więcej

  • Naprawa zegarków specjalnych

    naprawa wymagająca spokojnej, systematycznej i starannej pracy, gdyż zegarki te są bardziej skomplikowane niż zwykłe. Rozbierając zegarek skomplikowany do naprawy należy dobrze zapamiętać, a nawet narysować i zanotować, w jakim porządku poszczególne części są zmontowane – dzięki temu uniknie się pomyłek i zaoszczędzi czasu przy montażu. Podczas rozbierania należy układać części w takim porządku w jakim wyjmuje się je z zegarka i w odwrotnej kolejności je składać. Zegarek montuje się po naprawieniu jego uszkodzonych części i dokładnym oczyszczeniu. Najpierw składa się mechanizm chodu (bez balansu), a potem urządzenia dodatkowe. Uwagi te dotyczą zarówno naprawy budzików naręcznych, naprawy stoperów i zegarków ze stoperem, naprawy zegarków z kalendarzem, naprawy zegarków z naciągiem automatycznym, jak i naprawy repetierów, w których lepiej jednak jest zmontować mechanizm zespołu repetycyjnego, a potem – resztę. Miejsca trące należy nasmarować uważając, aby nie nałożyć za dużo smaru, gdyż uniemożliwia to sprawne działanie. Szczególnej uwagi wymaga osadzenie wskazówek w stoperach – należy je osadzać bardzo mocno, gdyż podczas nagłych i szybkich ruchów przy kasowaniu wskazań mogą się obluzować.

  • Naprawa wychwytu hakowego

    naprawa, którą należy rozpocząć po sprawdzeniu i poprawieniu luzów w łożyskach koła wychwytowego i kotwicy, następnie sprawdza się odpady, czy są równe na obu paletach (rys. N.28). W działaniu wychwytów odpadem... zobacz więcej

  • Naprawa wychwytu Grahama

    naprawa, którą należy rozpocząć od sprawdzenia i poprawienia luzów poprzecznych i osiowych czopów w łóżyskach koła wychwytowego i kotwicy, gdyż za duży luz jest przyczyną znacznej straty... zobacz więcej

  • Naprawa repetierów

    naprawa utrudniona, gdyż do repetiera nie ma części zapasowych. Trzeba je więc dorabiać. błędy w działaniu repetiera i wybijaniu godzin najczęściej na skutek luzów powstałych w miejscach ułożyskowania dźwigni i innych elementów – dlatego najpierw trzeba usunąć zbędne luzy i wypolerować miejsca trące. Niedokładności bicia, wynikające z błędnego opadania ramienia oporowego, znikają zwykle po poprawieniu ułożyskowania osi minutowej. Ćwiertnik powinien być dopasowany dość ciasno, aby przy jego obrocie nie wyczuwało się zmiany momentu obrotowego wskutek zmiennego tarcia. Jeżeli ćwiertnik jest osadzony luźno, to spadnięcie ramienia oporowego na przymocowaną do niego krzywkę może zmienić jego położenie. Dobry dźwięk wybijania godzin zależy od umocowania gongów – dlatego trzeba sprawdzić, czy nie są obluzowane. Przy smarowaniu zachowuje się ogólną zasadę: nie za wiele ojeju. Niektórych miejsc trących nie należy smarować, np. zbieraka na krzywce stopniowej. Przy osadzaniu wskazówek należy zwrócić uwagę na zgodność uderzeń ze wsazaniami.

  • Naprawa budzików naręcznych

    Naprawa przebiegająca podobnie jak innych zegarków specjalnych (zob. naprawa zegarków specjalnych). Przed rozebraniem zegarka trzeba wyszukać przyczyny błędnego funkcjonowania i sprawdzić działanie mechanizmu budzenia, czy sygnał następuje w nastawionym czasie. Rozbierając zegarek, układa się osobno części mechanizmu chodu i osobno mechanizmu budzenia. Po usunięciu ewentualnych usterek wkłada się części mechanizmu budzenia do osobnej przegrody koszyka czyszczarki i płucze wszystkie części w cieczach, w zwykły sposób. Po oczyszczeniu składa się zegarek, zaczynając od mechanizmu chodu. Montując mechanizm budzenia zwraca się szczególną uwagę na współpracę występów koła godzinowego z kołem nastawczym i odpowiednie luzy między tymi elementami. Trzeba również sprawdzić, czy koniec sprężyny włączającej dobrze zahacza o koniec wkręta regulacyjnego znajdującego się w ramieniu młotka. Powierzchnie trące części współpracujących powinny być dobrze wypolerowane i nasmarowane.

  • Napęd sprężynowy w zegarkach

    Napęd sprężynowy w zegarkach Urządzenie napędowe stosowane w zegarkach kieszonkowych i mechanicznych zegarkach naręcznych. Bęben, w którym mieści się sprężyna napędowa, w całości jest wykonany przez toczenie. Otwory w dnie bębna i pokrywce stanowią ułożyskowanie bębna na wałku. Funkcję koła zapadkowego spełnia jedno z kół zębatych urządzenia naciągowego, które ma zęby o zarysie ewolwentowym lub zegarowym. Zapadka, dociskana sprężynką, ma dwa zęby, aby po naciągnięciu sprężyny napędowej koło zapadkowe mogło się nieco cofnąć i zluzować zbyt zaciśnięte zwoje sprężyny (zob. urządzenia zapadkowe cofające). Sprężyna swym zewnętrznym końcem napędza bęben zaopatrzony w wieniec zębaty zazębiający się z pierwszym zębnikiem przekładni chodu. Naciąganie sprężyny odbywa się przez obrót wałka w tym kierunku, w jakim obraca się bęben podczas napędzania przekładni. Wałek obraca się tylko podczas naciągania sprężyny.

  • Kołek łączący

    element służący do łączenia części. Kołki łączące są przeważnie stożkowe. Zaleca się stosowanie kołków o zbieżności 1:50, które nie ulegają samoczynnemu obluzowaniu. W mechanizmach zegarowych stosuje się je m.inn. do mocowania zawieszki wahadła, tarczy oraz jako zatyczki do zabezpieczania dźwigni mechanizmu bicia.

  • Błędy pomiarów

    pomiary zawsze są obarczone pewnymi błędami. Błąd pomiaru jest to różnica między wynikiem pomiaru a rzeczywistą wartością mierzonej wielkości. Błędy pomiarowe mogą być systematyczne lub przypadkowe.

    Błędy systematyczne są to błędy, które podczas wielu pomiarów tej samej wartości, wykonywanych w tych samych warunkach, są nie zmienne lub zmieniają się według znanej reguły (systematycznie). Można je więc obliczyć lub wyznaczyć doświadczalnie i uwzględnić w wyniku pomiaru przez wprowadzenie poprawki. Błąd systematyczny powstaje np. w pomiarach źle wyskalowanym przyrządem pomiarowym.

    Błędy przypadkowe są to błędy, które podczas wykonywania dużej liczby pomiarów zmieniają się według nieustalonej reguły i wynikają z wielu drobnych, często nieuchwytnych przyczyn (np. luzów, tarcia, sprężystości narzędzia itp.). Wszystkie błędy wyników pomiaru mogą być spowodowane błędami: narzędzia pomiarowego, sposobu mierzenia i obserwacji.

    Błędy narzędzia pomiarowego pochodzą z nie właściwego wyskalowania, niedokładnego wykonania wskaźników lub innych elementów narzędzia, różnicy temperatur narzędzia i przedmiotu mierzonego, luzów, tarcia, poślizgu, nieszczelności itp. Błędy powstające na skutek różnic temperatur powodowane są różną rozszerzalnością przedmiotu i narzędzia pomiarowego. Aby uniknąć wprowadzania z tego powodu poprawek, przyjęto, że te wszystkie pomiary należy wykonywać w temperaturze 20°C, zwanej temperaturą odniesienia.
    Dokładność wyniku pomiaru zależy także od sprężystości przyrządu pomiarowego oraz sprężystości mierzonego przedmiotu. Naciski przyrządu pomiarowego są czasami znaczne i mogą także powodować błędy pomiaru.
    Również osoba dokonująca pomiarów może popełniać błędy subiektywne, których przyczyną jest nieraz wada wzroku, nieuwaga, niedostateczne przygotowanie fachowe itp. Dlatego w tych przypadkach, gdy chcemy uzyskać dokładny wynik pomiaru, nie wyystarczy raz tylko zmierzyć, ale po wykonaniu kilku pomiarów za właściwy należy przyjąć wymiar będący średnią arytmetyczną wszystkich pomiarów.