Słownik pojęć

Wyniki dla hasła: Wkręt

  • Wkręt

    ącznik gwintowy pełny z gwintem zewnętrzynym i łbem o różnych kształtach, wkręcany za pomocą wkrętaka. We wkręcie lub śrubie rozróżniamy łeb i trzon (rys. W.16). Część gładka, nie nagwintowana trzonu nazywa się... zobacz więcej

  • Usuwanie urwanych wkrętów (patrz: Wkręt)

  • Wkrętak widełkowy

    wkrętak służący do wkręcania wkrętów w trudno dostępnych miejscach. W wycięciu widełkowym ostrza wkrętaka znajduje się sprężynka, uruchamiana z boku widocznym występem, która utrzymuje wkręt na ostrzu wkrętaka widełkowego.

  • Wkrętak ramienny

    wkrętak, który zamiast prostej oprawki lub trzonka ma zakrzywione pod kątem prostym ramię, aby można było nim odkręcać trudno odkręcające się wkręty.

  • Wkrętak (śrubokręt)

    narzędzie zegarmistrzowskie służące do wkręcania i wykręcania wkrętów. Wkrętak składa się z redełkowanej oprawki zakończonej ruchomą główką oraz ze stalowej wkładki zeszlifowanej na końcu na kształt klina o małej zbieżności. Zegarmistrzowi do pracy potrzebny jest komplet wkrętaków, składający się przynajmniej z sześciu sztuk o różnych wielkościach. Do zegarów domowych są potrzebne duże wkrętaki z trzonkami drewnianymi lub z tworzywa sztucznego, a do zegarów elektrycznych wkrętaki izolowane.

  • Wkręt balansu

    wkręt stosowany w balansie kompensacyjnym w celu:

    • obciążenia wieńca – jest to wkręt obciążeniowy
    • wyrównoważenia balansu – jest to wkręt wyważeniowy
    Wkręty obciążeniowe są dokręcane do samego łba, a wkręty wyważeniowe można nieco dokręcać lub odkręcać podczas wyrównoważenia balansu.

  • Uchwyt ośmiowkrętowy

    uchwyt służący do mocowania większych przedmiotów, o średnicy do 16 mm, które nie mieszczą się w uchwycie zaciskowym. Dotyczy to zwłaszcza przedmiotów mimośrodowych. Mocowanie w uchwycie ośmiowkrętowym jest bardzo pracochłonne, gdyż najpierw mocuje się i środkuje przedmiot w czterech wkrętach przednich, a potem dokręca cztery wkręty tylne tak, aby wystający koniec przedmiotu obracał się współśrodkowo. W celu toczenia mimośrodowego część przedmiotu, która ma pozostać centryczna (środkowana), należy przesunąć wkrętami tak daleko od linii osiowej, aby część mimośrodowa znajdowała się dokładnie w środku.

  • Ławeczka do wkrętów

    podstawka z otworami o różnej średnicy, używana przez początkujących zegarmistrzów do wkładania w nie wkrętów rozbieranego zegarka.

  • Imak do wkrętów

    uchwyt do wkrętów, składający się z trzonka z nagwintowaną końcówką i tulejki latarkowej, nakręconej na tę końcówkę. W czołowej części tulejki znajduje się otwór, w który jest wkładany wkręt – w celu skrócenia jego nagwintowanej części lub wypolerowania soczewkowego zakończenia. Pokręcając trzonkiem, zaciska się wkręt w tulejce latarkowej. Do wyposażenia imaka należy sześć wymiennych tulejek latarkowych z otworami o różnych średnicach.

  • Wkrętka

    łącznik gwintowy przelotowy, drążony o gwincie zewnętrznym. Różne odmiany wketek mają zastosowanie w zegarach, a zwłaszcza w budzikach.

  • Wykręcarka

    przyrząd do wykręcania urwanego wkręta. Płytę z urwanym wkrętem wkłada się między trzpienie, dokręca śrubą i zabezpiecza przed odkręceniem przeciwnakrętką, następnie obracając kabłąkiem, wykręca się urwany kawałek wkręta.

  • Wsypnik

    naczynie w kształcie trójkątnej miseczki, w którym przebiera się wsypane do niej z fiolki drobne części zamienne, np. kamienie łożyskowe, wkręty. Po dobraniu odpowiedniej części wsypanie z niej reszty do fiolki jest znacznie ułatwione.

  • Ustawianie chodu zegara i zegarka balansowego

    czynności, polegające na tym, że niesymetryczny chód zegara ustawia się obróceniem pierścienia włosa na osi balansu lub przesunięciem klocka włosa, jeśli jest on ruchomy. Gdy włos nie jest naprężony, drążek widełek powinien ustawić się na wprost osi balansu, a palec przerzutowy – być w środku widełek. Jeżeli palec przechyla widełki na jedną stronę, należy obrócić pierścień włosa na osi w tę stronę, w którą są przechylone widełki. Pierścień obraca się wkrętakiem włożonym w jego przecięcie. Sposób sprawdzania ustawienia chodu według położenia drążka kotwicy względem osi balansu jest jednak mało dokładny, gdyż umożliwia zauważenie dopiero większych jego odchyleń. Również niezbyt dokładne jest sprawdzanie chodu na słuch, zwłaszcza małych zegarków. Najdokładniej można sprawdzić symetrię działania wychwytu za pomocą elektronicznej sprawdzarki chodu zegara.

  • Ułożyskowanie ślizgowe

    ułożyskowanie, w którym czop ślizga się w gnieździe łożyska, tzw. panewce. Metalowe łożyska – panewki – mogą być wykonane bezpośrednio w płycie mechanizmu lub utworzone z odrębnych panewek, tzw. tulejek łożyskowych. Dobra współpraca czopa z panewką zależy od materiałów i gładkości powierzchni tych elementów. Czopy są przeważnie stalowe. Panewki wykonuje się z miękkiego stopu, np. mosiądzu, brązu. W zegarkach i niektórych zegarach stosuje się bardzo odporne na zużycie panewki mineralne, tzw. łożyska kamienne (zob. kamień zegarkowy). Powierzchnie styku czopa i panewki powinny być starannie wygładzone i nasmarowane, aby zmniejszyć opory tarcia. Ułożyskowanie ślizgowe może być z czopem ruchomym (przekładnia napędu, chodu, zliczająca) lub z czopem nieruchomym (przekładnia wskazań, urządzenie naciągowe). Czopem nieruchomym może być wkręt szyjkowy – taki sposób ułożyskowania ślizgowego stosuje się do różnego rodzaju zapadek oraz dźwigni w stoperach.

  • Tulejka latarkowa (patrz: Imak do wkrętów)

  • Śrubokręt (patrz: Wkrętak)

  • Smarownik (oliwiak)

    narzędzie do nabierania oleju ze smarownicy i smarowania łożysk w mechanizmach zegarowych. Smarownik powinien być wykonany ze stali nierdzewnej w kształcie cienkiego pręcika, ze spłaszczonym i nieco rozszerzonym końcem. Im większe jest rozszerzenie, tym więcej utrzyma się na nim smaru. Po umoczeniu końca smarownika w oleju powinna na nim pozostać tylko taka ilość oleju, jaka jest potrzebna do nasmarowania jednego łożyska. Po dotknięciu nim do łożyska olej powinien spłynąć. W użyciu są także smarowniki z wbudowanym zbiornikiem na olej. Końcówka takiego smarownika jest cienką rurką, w której znajduje się stalowa igła, uruchamiana dźwignią z przyciskiem. Naciśnięcie dźwigni powoduje ruch powrotny igły i wypłynięcie pewnej ilości oleju. Im wysunięcie igły jest większe, tym więcej oleju wypływa z rurki. Wielkość wysunięcia igły reguluje się wkrętem nastawczym. W innej konstrukcji smarownika ze zbiornikiem na olej nie ma dźwigni z przyciskiem, gdyż olej wypływa po lekkim naciśnięciu igłą do smarowanego łożyska.

  • Rozbieranie zegarków specjalnych

    czynności wymagające szczególnego skupienia uwagi. Przede wszystkim należy uważać, aby nie pomieszać wkrętów, a części poszczególnych zespołów i urządzeń trzeba układać osobno (zob. rozbieranie mechanizmów zegarowych).

  • Rozbieranie zegarków

    rozbieranie zaczynające się od zewnętrznych oględzin koperty i szkła oraz sprawdzenia urządzenia naciągowo-nastawczego i sprzęgła ciernego. Po otwarciu koperty zwalnia się sprężynę napędową, wyjmuje mechanizm z koperty, zdejmuje wskazówki i tarczę. Następnie sprawdza się balans, odkręca poszczególne wkręty mostków, wyjmuje balans z włosem oraz wszystkie koła przekładni. Odkręca się płytkę dociskową zespołu naciągowo-nastawczego i wyjmuje jego części. Z kolei odkręca się płytki nakrywkowe łożysk, wyjmuje kamienie łożysk sprężystych, sprawdza kamienie łożyskowe i nakrywkowe oraz przygotowuje części rozebranego zegarka do oczyszczenia (zob. rozbieranie mechanizmów zegarowych).

  • Rozbieranie mechanizmów zegarowych

    prosta praca zegarmistrza, która musi być jednak wykonywana bez pośpiechu i z tą dużą uwagą. Trzeba zbadać przy tym stan mechanizmu i współpracę poszczególnych jego zespołów, czasem także przestudiować jego konstrukcję, zwłaszcza gdy ma się do czynienia z zegarkiem lub zegarem skomplikowanym. Do rozbierania należy używać odpowiednich narzędzi.
    UWAGA! Nie wolno rozbierać mechanizmu, gdy jego sprężyna napędowa jest napięta - dotyczy to wszystkich zegarów i zegarków z napędem sprężynowym. W przeciwnym razie może nastąpić uszkodzenie zębów w kołach przekładni i cienkich czopów osi. Poszczególne części rozbieranego mechanizmu należy układać na płycie roboczej według ustalonego porządku. W niektórych zegarach i zegarkach wkręty są różnej długości, nie wolno ich pomieszać. W celu ułatwienia składania bardziej skomplikowanego mechanizmu należy wykonać jego szkic z zaznaczeniem położenia poszczególnych części.

  • Regulacja zegara balansowego

    regulacja odbywająca się najczęściej zmianą długości czynnej części włosa za pomocą przesuwki. Większe zmiany czynnej długości włosa uzyskuje się przesunięciem miejsca zakołkowania włosa w klocku (zob. włos płaski) – taki zabieg wykonuje się zwykle podczas dobierania nowego włosa. Inny sposób regulacji zegara balansowego polega na zmianie momentu bezwładności balansu – można go stosować tylko wtedy, gdy w wieńcu balansu znajdują się wkręty obciążeniowe. Regulacja sprowadza się do wymiany wkrętów lub podłożenia pod nie podkładek obciążających.

  • Półmostek

    element szkieletu zegara lub zegarka z otworem łożyskowym dla czopa, wspierający się na płycie tylko w jednym końcu; zwykle jest zaopatrzony w dwa kołki ustalające i dokręcony wkrętem; stosuje się go do ułożyskowania kół wychwytowych, kotwic i balansów. (źródło)

  • Połączenie gwintowe

    połączenie rozłączne, najczęściej stosowane, tworzone za pomocą gwintów o zbliżonych zarysach i wymiarach oraz o takim samym skoku i skręcie (zob. gwint). Połączenie gwintowe może być:

    • bezpośrednie
    • pośrednie
    Połączenie gwintowe bezpośrednie tworzy część łącząca mająca na swym końcu gwint zewnętrzny, którą wkręca się bezpośrednio w gwintowany otwór części łączonej. W taki sposób przykręca się np. nóżki budzików, filarki (słupki) szkieletów zegara. Połączenia gwintowe pośrednie wykonuje się za pomocą łączników gwintowych w postaci wkrętów, śrub, nakrętek i wkrętek. W budowie zegarów i zegarków są stosowane wszystkie rodzaje łączników gwintowych.

  • Płytka nakrywkowa

    część łożyska kamiennego wzdłużnego, w której jest osadzony kamień nakrywkowy, współpracujący z czołem czopa. W tanich zegarkach są stosowane płytki bez kamieni wykonane z hartowanej stali, których powierzchnia współpracująca z czołem czopa jest wypolerowana. Płytka nakrywkowa ma zwykle kształt okrągły lub podłużny z zaokrąglonymi końcami i jest umieszczona w wyfrezowaniu płyty (lub mostka) o takim samym kształcie oraz przykręcona do płyty wkrętem. W zwykłym ułożyskowaniu balansu płytę nakrywkową przykręca się do półmostka balansu dwoma wkrętami, a na jej obwodzie – osadza się obrotowo przesuwkę do regulacji zegarka.

  • Oś nastawnika

    element urządzenia naciągowo-nastawczego zegarka, na którym jest umocowany nastawnik (zob. naciąg sprzęgnikowy). Nastawnik (tiret) może być umieszczony na gładkim czopie osi nastawnika i dociśnięty sprężynką albo dokręcony nagwintowanym końcem osi nastawnika. Jeżeli oś nastawnika ma koniec nagwintowany, to na drugim, widocznym końcu ma nacięcie do wkrętaka, aby w celu wyjęcia wałka naciągowego można było odkręcić oś nastawnika o 2-3 obroty i uwolnić wałek. Jeśli widoczny koniec osi nastawnika jest gładki (bez nacięcia) lub ma małe zagłębienie, to w celu wyjęcia wałka naciągowego trzeba nacisnąć oś nastawnika, aby uwolnić wałek.

  • Oscylator kamertonowy

    urządzenie mające zwykle kształt widełek o dwóch ramionach symetrycznie ukształtowanych i nastrojonych na tę samą częstotliwość drgań. Jeżeli wprawi się w ruch widełki to będą one drgać symetrycznie, jednocześnie zbliżając się lub oddalając od siebie. Częstotliwość drgań kamertonu zależy od długości i kształtu ramion oraz własności materiału z którego jest wykonany. Częstotliwość drgań kamertonu stosowanego w zegarkach wynosi najczęściej 360 Hz, a jego całkowita długość ok. 25 mm. Kamerton jest przymocowany np. dwoma wkrętami do płyty zegarka. Na końcach widełek są zamocowane magnesy, które wchodzą do cewek, przytwierdzonych do płyty zegarka. Masa kamertonu jest pobudanan do drgań impulsami elektrycznymi. Do zasilania stosuje się baterie zegarkowe.

  • Niebieszczenie

    obróbka termiczna (zapuszczanie na niebiesko) w trakcie której w temperaturze ok. 300 °C stal utlenia się uzyskując ciemnoniebieski kolor. Niebieszczenie stosuje się dla wskazówek i łbów wkrętów w zegarkach. Niebieszczenie można uzyskać także poprzez obróbkę chemiczną. (źródło)

  • Naprawa budzików naręcznych

    Naprawa przebiegająca podobnie jak innych zegarków specjalnych (zob. naprawa zegarków specjalnych). Przed rozebraniem zegarka trzeba wyszukać przyczyny błędnego funkcjonowania i sprawdzić działanie mechanizmu budzenia, czy sygnał następuje w nastawionym czasie. Rozbierając zegarek, układa się osobno części mechanizmu chodu i osobno mechanizmu budzenia. Po usunięciu ewentualnych usterek wkłada się części mechanizmu budzenia do osobnej przegrody koszyka czyszczarki i płucze wszystkie części w cieczach, w zwykły sposób. Po oczyszczeniu składa się zegarek, zaczynając od mechanizmu chodu. Montując mechanizm budzenia zwraca się szczególną uwagę na współpracę występów koła godzinowego z kołem nastawczym i odpowiednie luzy między tymi elementami. Trzeba również sprawdzić, czy koniec sprężyny włączającej dobrze zahacza o koniec wkręta regulacyjnego znajdującego się w ramieniu młotka. Powierzchnie trące części współpracujących powinny być dobrze wypolerowane i nasmarowane.

  • Namagnesowanie

    namagnesowanie zegara lub zegarka – zjawisko, które wprawdzie nie powoduje trwałego uszkodzenia zegarka, ale wskutek niego następują duże rozbieżności we wskazaniach. Zegarek ulega namagnesowaniu, gdy znajdzie się w polu magnetycznym, jakie wytwarzają duże prądnice, silniki elektryczne, np. tramwajowe, a nawet niektóre odbiorniki telewizyjne i radiowe. Domowe urządzenia elektryczne takie jak golarki, odkurzacze, suszarki do włosów, nie magnesują zegarków, gdyż są zasilane prądem przemiennym. W zegarku magnesują się części stalowe – najwrażliwsze są włosy stalowe, stosowane dawniej w zegarkach, oraz balanse. Namagnesowanie można poznać podczas rozbierania mechanizmów zegarowych, gdyż wkręty i inne części stalowe „przyklejają się” do wkrętaka i chwytek. Obecnie produkowane zegarki mechaniczne mniej ulegają namagnesowaniu, gdyż większość ich części jest wykonana ze stopów nie magnesujących się. Namagnesowany zegarek należy odmagnesować w odmagneśnicy.

  • Nakrętka regulacyjna

    łącznik służący do zmiany długości zredukowanej wahadła podczas regulacji chodu zegara wahadłowego. Nakrętka regulacyjna znajduje się na nagwintowanym końcu pręta wahadła pod soczewką. Nakrętka regulacyjna może być zaopatrzona w klamerkę przykręconą wkrętem 4 do soczewki. Podczas odkręcania nakrętki klamerka pociąga soczewkę w dół.