Słownik pojęć

Wyniki dla hasła: Narz��dzia pomiarowe

  • Przyrządy pomiarowe

    narzędzia lub urządzenia służące do przetwarzania wielkości mierzonej na wskazanie lub inną równoważną informację. W pracowni zegarmistrzowskiej i przemyśle zegarowym mają zastosowanie następujące przyrządy pomiarowe:

    • cyrkle
    • macki
    • suwmiarki
    • mikrometry
    • kątomierze
    • czujniki
    • mikroskopy i projektory

  • Legalizacja narzędzia pomiarowego

    jest to urzędowe stwierdzenie zgodności tegoż narzędzia z wymaganymi przepisami i udokumentowanie tej zgodności cechą urzędową.

  • Zegar sportowy

    czasomierz używany do pomiaru czasu w różnych dyscyplinach sportowych. Dawniej używano tylko stopera. Obecnie, w zależności od potrzeb, buduje się wiele odmian czasomierzy i urządzeń chronometrycznych. Sprzęt chronometryczny używany w sporcie można podzielić na:

    • zegary do gier sportowych
    • stopery mechaniczne włączane ręcznie
    • stopery mechaniczne włączane elektrycznie
    • elektroniczne przyrządy pomiarowe
    Podczas meczów piłki nożnej czas wskazują zegary, zwykle elektryczne, o specjalnej tarczy z podziałką 45-minutową, które uruchamia się z chwilą rozpoczęcia meczu. Stoperem mechanicznym włączanym ręcznie nie można uzyskać wyników dokładniejszych niż 0,2 s. Urządzeniami elektromechanicznymi lub elektronicznymi osiąga się dokładność 0,05 s. W celu zarejestrowania kolejności poszczególnych zawodników – oprócz fotokomórki – na mecie jest jeszcze zazwyczaj ustawiona kamera fotograficzna, filmowa lub telewizyjna z urządzeniem rejestrującym, sprzężona z urządzeniami do pomiaru czasu (zob. chronometraż sportowy).

  • Wzorcowanie

    jest to ustalenie miary wzorca lub wartości wskazań przyrządu pomiarowego.

  • Uwierzytelnienie

    jest to zbadanie narzędzia pomiarowego w celu ustalenia jego zgodności z normami i przepisami legalizacyjnymi.

  • Sprawdziany

    są to narzędzia pomiarowe, za pomocą których stwierdza się, czy wymiar sprawdzany nie przekracza założonych granic, ale nie określa się liczbowo wartości tego wymiaru. Stosowane są one w produkcji seryjnej i masowej zamiast przyrządów pomiarowych, które w takich warunkach szybko uległyby zniszczeniu. Na ogół nie mają one żadnych części ruchomych ani żadnych podziałek, natomiast wymiary ich są niezmienne. Sprawdzianem można sprawdzać tylko jeden wymiar, przy czym sprawdzający musi wiedzieć, jaki jest wymiar nominalny przedmiotu. Kontroluje on tylko, czy sprawdzany wymiar przedmiotu mieści się w założonych granicach.

  • Rejestrator zegarowy

    urządzenie zapisujące samoczynnie przebieg procesu technologicznego lub innego zjawiska, badanego w zależności od upływającego czasu. Rejestrator zegarowy składa się z zespołu pomiarowego, nośnika zapisu, zespołu zapisującego oraz urządzenia napędowego. Rozróżnia się rejestratory zegarowe:

    • jednokanałowe, rejestrujące tylko jedną wielkość
    • wielokanałowe, które umożliwiają jednoczesną rejestrację dwóch, trzech lub więcej zjawisk
    Ze względu na kształt i sposób przesuwania papieru rejestracyjnego rozróżnia się regulatory zegarowe:
    • bębnowe
    • tarczowe
    • taśmowe

  • Pomiary warsztatowe

    pomiary obejmujące mierzenie i sprawdzanie. Mierzenie wymiarów jakiegoś przedmiotu polega na porównaniu wymiaru z wzorcem, który jest umownie przyjętą wielkością, określoną z możliwie największą dokładnością. Pomiary zawsze są obarczone pewnymi błędami, wynikającymi z niedokładności narzędzi pomiarowych oraz z niedoskonałości osoby dokonującej pomiaru (błędy subiektywne). Warsztatowe narzędzia pomiarowe służą do pomiaru długości, średnic wałków, wymiarów otworów, kątów, gwintów itp. z odpowiednią dokładnością. W zegarmistrzostwie stosuje się przyrządy pomiarowe stałe i nastawne. Sprawdzanie różni się od mierzenia tym, że podczas tej czynności porównuje się wykonany przedmiot nie z wzorcem, lecz ze sprawdzianem, za pomocą którego można stwierdzić, czy wymiar wykonanego przedmiotu nie przekracza określonej granicy.

  • Płytki wzorcowe (patrz: Narzędzia pomiarowe)

  • Noniusz

    urządzenie zwiększające dokładność odczytu wskazań przyrządu pomiarowego kreskowego. Jest to suwak lub inna ruchoma część przyrządu pomiarowego z naciętą dodatkową podziałką kreskową, której n działek odpowiada n-1 działkom elementarnym podziałki głównej przyrządu. Noniusz umożliwia zatem odczytywanie ułamkowej części wartości działki elementarnej, np. na suwmiarce uniwersalnej jest podziałka milimetrowa, a można odczytać dziesiętne części milimetra.

  • Miernik elektryczny uniwersalny

    przyrząd pomiarowy zbudowany tak, że służy do mierzenia dwóch lub więcej wielkości elektrycznych – zarówno prądu stałego jak i przemiennego. Miernik elektryczny uniwersalny ma zmienne zakresy pomiarowe, dzięki czemu są możliwe pomiary w szerokim zakresie wartości. Jest to przeważnie wielozakresowy przyrząd magnetoelektryczny prostownikowy.

  • Macki

    pomocnicze narzędzie pomiarowe służące do porównywania wymiarów przedmiotu z wymiarami wzorca (modelu) lub przenoszenia wymiarów z jednego przedmiotu na drugi. Macki mogą być zwykłe lub sprężynowe.
    Podczas mierzenia mackami najpierw rozchyla się ich ramiona na odległość nieco większą niż mierzona wielkość, a następnie zmniejsza się tę odległość na tyle, aby wyczuwało się bardzo słabe tarcie macek o powierzchnie mierzone.

  • Błędy pomiarów

    pomiary zawsze są obarczone pewnymi błędami. Błąd pomiaru jest to różnica między wynikiem pomiaru a rzeczywistą wartością mierzonej wielkości. Błędy pomiarowe mogą być systematyczne lub przypadkowe.

    Błędy systematyczne są to błędy, które podczas wielu pomiarów tej samej wartości, wykonywanych w tych samych warunkach, są nie zmienne lub zmieniają się według znanej reguły (systematycznie). Można je więc obliczyć lub wyznaczyć doświadczalnie i uwzględnić w wyniku pomiaru przez wprowadzenie poprawki. Błąd systematyczny powstaje np. w pomiarach źle wyskalowanym przyrządem pomiarowym.

    Błędy przypadkowe są to błędy, które podczas wykonywania dużej liczby pomiarów zmieniają się według nieustalonej reguły i wynikają z wielu drobnych, często nieuchwytnych przyczyn (np. luzów, tarcia, sprężystości narzędzia itp.). Wszystkie błędy wyników pomiaru mogą być spowodowane błędami: narzędzia pomiarowego, sposobu mierzenia i obserwacji.

    Błędy narzędzia pomiarowego pochodzą z nie właściwego wyskalowania, niedokładnego wykonania wskaźników lub innych elementów narzędzia, różnicy temperatur narzędzia i przedmiotu mierzonego, luzów, tarcia, poślizgu, nieszczelności itp. Błędy powstające na skutek różnic temperatur powodowane są różną rozszerzalnością przedmiotu i narzędzia pomiarowego. Aby uniknąć wprowadzania z tego powodu poprawek, przyjęto, że te wszystkie pomiary należy wykonywać w temperaturze 20°C, zwanej temperaturą odniesienia.
    Dokładność wyniku pomiaru zależy także od sprężystości przyrządu pomiarowego oraz sprężystości mierzonego przedmiotu. Naciski przyrządu pomiarowego są czasami znaczne i mogą także powodować błędy pomiaru.
    Również osoba dokonująca pomiarów może popełniać błędy subiektywne, których przyczyną jest nieraz wada wzroku, nieuwaga, niedostateczne przygotowanie fachowe itp. Dlatego w tych przypadkach, gdy chcemy uzyskać dokładny wynik pomiaru, nie wyystarczy raz tylko zmierzyć, ale po wykonaniu kilku pomiarów za właściwy należy przyjąć wymiar będący średnią arytmetyczną wszystkich pomiarów.