Zegar Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie

W drugiej połowie XVII w. po wojnie Szwecji z Brandenburgią, aby uczcić ostateczne zwycięstwo Szwedów, postanowiono ustawić na dziedzińcu zamku ogromny obelisk. Plan ten jednak upadł i zdecydowano się na umieszczenie na Wieży Zegarowej nowego zegara. Zaprojektował go Johann von Goethe a wykonał Kasper Nitardy z Drawska Pomorskiego zdobywając w ten sposób dyplom mistrzowski.

Johann von Goethe był uczniem najlepszego szwedzkiego architekta XVII wieku - Nikodema Tessina Młodszego wyznawcy wiary w doskonałość symetrii i regularności, entuzjasty francuskiego baroku z Wersalem na czele. Zegar był nie lada osobliwością ówczesnych czasów. Poruszająca oczami, zgodnie z ruchem dużej wskazówki godzinowej, maska zielonego człowieka, datownik pokazujący aktualną datę w otwartych ustach maski, błazen wybijający lewą ręką godziny a prawą - kwadranse, kłapiący przy tym szczęką i przewracający oczami, nad tarczą - kula pokazująca aktualną fazę księżyca, stały się wielką atrakcją zamku. Zegar powstał w 1693 r., natomiast widniejący dziś na nim rok 1864 dotyczy kompleksowej modernizacji, jaką wówczas przeprowadzono. W 1736 r. zegar przeszedł pierwszy remont. Obydwie daty umieszczono na tarczy zegarowej.

Obecny mechanizm zegara zamontowano podczas remontu zamku prowadzonego w latach 1978 - 1979 przez firmę Preissów ze Stargardu Szczecińskiego. Mechanizm wykonali warszawscy zegarmistrzowie Jan Goraj i Władysław Zaleski na podstawie projektu absolwenta Politechniki Warszawskiej mgr inż. Marka Górskiego przy konsultacji naukowej ówczesnego docenta tejże uczelni - dr inż. Zdzisława Mrugalskiego. Wykonano prawdopodobną kopię mechanizmu, który uległ całkowitemu zniszczeniu w czasie II wojny światowej podczas bombardowań Szczecina w 1944 r. W górnej części tarczy są dwa lwy z okresu szwedzkiego, a między nimi wspomniana kula pokazująca fazy księżyca. Dolna część zegara to tarcza kwadransowa z małą wskazówką minutową. Na tarczy są dwa gryfy pomorskie oraz rok pierwszego remontu (1736). Do dnia dzisiejszego z pierwotnego wystroju tarczy zegarowej zachowały się tylko niewielkie jej fragmenty. W 2005 r., w ramach remontu elewacji Zamku Książąt Pomorskich, przeprowadzono gruntowny remont wszystkich mechanizmów zegara łącznie z tarczą. Tarczę odrestaurował zespół z Pracowni Konserwacji Dzieł Sztuki Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie w składzie:

• Mirosława Koutny-Giedrys - Kierownik Pracowni Konserwacji Dzieł Sztuki,
• Barbara Górczewska - konserwator dzieł sztuki,
• Romuald Górczewski - konserwator dzieł sztuki.
• Projekt i remont mechanizmów zegara wykonał zespół:
• Czesław Złotnik - konserwator zabytków techniki,
• Leszek Złotnik - asystent.

Zegar jest mechaniczny z obciążnikowym napędem przekładni bicia i chodu. Podnoszenie obciążników odbywa się co godzinę za pomocą silnika elektrycznego. Mechanizm typu wysokiego z regulatorem chodu wahadłowym (wahadło sekundowe). Zastosowano wychwyt spoczynkowy kotwicowy typu Grahama.