„Sława”, czyli Druga Moskiewska Fabryka Zegarków

Druga Moskiewska Fabryka Zegarków – 2 MFZ (Второй Московский часовой завод - 2 МЧЗ) powstała w wyniku połączenia moskiewskich warsztatów zegarmistrzowskich z fabryką radiotelegrafów jako montownia zegarów pod logo Gostrest Toczmech, było to 29 listopada 1924r.  w Moskwie. Jako pełnoprawna fabryka - od 1930r. nosiła nazwę Drugiej Państwowej Fabryki Zegarków – 2 GCzZ (Второй государственный часовой завод -2 ГЧЗ, z czasem zmieniła nazwę na 2 Moskiewska Fabryka Zegarków, a ostatecznie przyjęła nazwę Sława- z ros. Chwała. Po rozpadzie ZSRR Fabryka nie utrzymała się.

Wyposażenie do uruchomienia produkcji zegarów zostało zakupione w Ameryce po kupnie bankrutującej fabryki zegarów „Ansonia Clock”. W czasie wojny fabrykę (wraz z wieloma innymi ewakuowanymi w okolice Uralu) ewakuowano do Czystopola, lecz w ciągu kilku miesięcy ponownie uruchomiono produkcję, początkowo tylko dla potrzeb ministerstwa obrony.

W 1930 roku na ulicach Moskwy zaczęły pojawiać się zegary uliczne, zaś w mieszkaniach Moskwiczan budziki i zegary wiszące pod logo 2 GCzZ.

Z 2MFZ wychodziły zegarki pod wieloma markami. Pierwsze kieszonki miały na tarczy po prostu logo 2GCzZ lub jego warianty, jak np. bardzo rzadki naręczny chronograf na kalibrze 3017 sygnowany na tarczy napisem «час2з-д москша»  - Czas2z-d Moskwa, podobnie były logowane zegary wiszące, budziki, a także stopery. Po wojnie wychodziły także marki naręczne «Победа» - Pobieda, «Старт» - Start, kieszonkowy «Салют» - Salut, «Молния» - Mołnia, «Искра» - Iskra, «28 ЧК» 28-CzK, rzadki  damski «Эра» Era. Budziki miały wiele własnych marek, były«МИР» - Mir, «ДРУЖБА» - Drużba, «ПИОНЕР» - Pionier,  «Сигнал» – Sygnał.  W drugiej połowie lat pięćdziesiątych rozpoczęto produkcję zegarków naręcznych dla kobiet pod marką «СЛАВА» - Sława ( ros. Chwała). Stały się one tak popularne, że wkrótce sama fabryka przyjęła nazwę Sława. Od końca lat sześćdziesiątych zaczęto także produkcję naręcznych zegarków męskich pod marką Sława, był to kaliber 24, lecz głównym towarem marki Sława były zegarki damskie i budziki, choć z czasem także zegarki męskie zyskały swoich zwolenników, szczególnie, że charakteryzowały się niebanalnymi projektami tarcz, a nawet samych kopert.

Od 1936r. 2MFZ dodała do swojej oferty zegarki kieszonkowe, początkowo składane z elementów mechanizmów produkowanych w 1MFZ, a następnie także produkowanych już we własnym warsztacie. Klasyczny mechanizm kieszonkowego zegarka  pochodzący z 2 MFZ charakteryzuje się piętnastoma kamieniami - w tej fabryce produkowano tylko takie k-43, i wszystkie miały wybity rok produkcji – bez kwartału. Informacja o dacie była połączona z informacją o ilości kamieni. Liczba kamieni w postaci cyfry 15, a nad nią napis КАМНИЕЙ (KAMIENI) pod nią data np. 1940. Napis i data tworzyły razem okrąg otaczający cyfrę informującą o ilości kamieni. W latach powojennych zaczęto stosować typowe już datowanie, a więc jedna cyfra oznaczająca kwartał , myślnik i dwie cyfry oznaczające rok produkcji, a więc np. 2-47

    2-47 drugi kwartał 1947 rok.

Mechanizmy naręcznych zegarków zaprzestano datować w latach sześćdziesiątych, natomiast budziki były nadal oznaczane kwartałem i rokiem produkcji.

Początkowo na mechanizmach umieszczano logo przedstawione na pierwszym obrazku – dwie linijki napisów „2 czas.zd. Moskwa”. Stosowano je do czasu wojny, nad napisem były też czasem litery „нктп” Народный комиссариат тяжелой промышленности - Ludowy Komisariat Przemysłu Ciężkiego lub „нком” Народный комиссариат общего машиностроения  Ludowy Komisariat Inżynierii Ogólnej. Po wojnie opracowano nowe logo – litery „Cz” i „Z” oraz cyfra „2” pomiędzy nimi wpisane w rysunek koła zębatego, stosowane było do roku 1958, od tego roku wprowadzono nowe logo - przeplatające się cyfra „2” i litera „M”

 

              

                          

Tu trzeba dodać informację, iż w okresie wojennym, gdy po ewakuacji uruchomiono ponownie produkcję w Moskwie w 2MFZ,  zakład został podporządkowany Ministerstwu Uzbrojenia Moździerzowego ZSRR i stał się zakładem nr 853, w tym czasie na mechanizmach mogło być używane logo w postaci cyfry „53” wpisanej w pięciokąt,  istnieją takie mechanizmy k-43, lecz informacja, iż chodzi o tą właśnie fabrykę nie jest potwierdzona – więcej na ten temat można znaleźć w rozdziale poświęconym mechanizmom K-43.

Poniżej wspomniane logo.

Poniżej przedstawiam skróconą historię przedstawiającą różne ważniejsze daty i wiążące się z nimi wydarzenia.  Dane zaczerpnąłem z książki „История часового завода Слава” autorstwa - В.Г. Богданова oraz bezpośrednio z oficjalnej strony internetowej Sława, na której także jest ta książka cytowana.

Historia fabryki zegarków Slava

29 listopada 1924 Aleksiej Pietrowicz Butuzow otrzymuje pełnomocnictwo do utworzenia i zarządzania nowo utworzoną placówką techniczną powstałą z połączenia warsztatów zegarmistrzowskich i Moskiewskiego Zakładu Elektromechanicznego (MEMZ). Ta data jest uważana za początek historii 2 Moskiewskiej Fabryki Zegarków „Sława”.

Nowo założona fabryka w trzypiętrowym budynku z kamienia początkowo zatrudniała 125 pracowników produkcyjnych, którzy zajmowali się głównie produkcją urządzeń telegraficznych, stacji radiowych, projektorów, a także naprawami elektrycznych zegarów wtórnych dla moskiewskiej sterowni tramwajowej.

W marcu 1925 r. nocą wybuchł pożar. Straty były ogromne.  Spłonęło 192 szt. gotowych do odbioru produktów dla miasta i wojska. Rząd postanowił zamknąć fabrykę, ale ostatecznie w maju 1926 MEMZ został przekwalifikowany do produkcji i naprawy zdjęć  w produkcjach filmowych. W październiku 1926 r. dyrektorem został Borys Wasiliewicz Gruzdew, który był wcześniej od 1924 roku głównym inżynierem w MEMZ. W tym czasie zakład zatrudniał już 350 osób. Od jesieni 1927  na dalszy rozwój zakładu wpłynęło włączenie go w skład Gostrest Toczmech, którego szefem był Andrey Michajłowicz Bodrow, działacz  partyjny i aktywny uczestnik rewolucji. Od tego czasu zwracano  szczególną uwagę na dbałość o organizację przemysłu zegarkowego. Po przejściu z MEMZ do Toczmech zakład zwrócił się także w stronę produkcji mechanicznych zegarków dla gospodarstw domowych - główny rodzaj produkcji zegarków tamtych czasów. I choć do końca 1927 MEMZ realizował głównie prace na starych zleceniach, tj. urządzeń elektromechanicznych i optycznych, pod sam koniec roku rozpoczął się montaż budzików z importowanych części

W 1927r. 7 września na posiedzeniu w kierownictwie produkcyjnym Naczelnej Rady Gospodarki Narodowej RSFSR, postanowiono przestawić zakład całkowicie na produkcję dużych zegarków. W skład przedsiębiorstwa włączono budynki zakładu Mayevka znajdujące się w pobliżu, które przekształcono w warsztaty pomocnicze. Zaczęły się negocjacje ze szwajcarską firmą „Zenith” w sprawie organizacji produkcji na zasadzie koncesji. W tym samym roku firma zakupiła akcesoria do zegarków z Niemiec i w styczniu 1928r. 2000 zmontowanych budzików zostało już wysłanych do sieci handlowych. W tym samym czasie zostało również zmontowanych z zakupionych części 400 sztuk zegarów mechanicznych ściennych.

20 grudnia 1927 r. Rada Pracy i Obrony przyjęła uchwałę „O organizacji produkcji zegarków w ZSRR.” –  Co z tego wynikło i jaki był dalszy przebieg tego przedsięwzięcia opisano już w rozdziale poświęconym zakupowi fabryk Ansonia Clock  i Deuber Hampden.

Przyjazd zakupionego sprzętu oczekiwano na styczeń 1930r. - do tego czasu nakazano przekazanie do użytku dwóch kondygnacji nowych budynków pod montaż urządzeń oraz wykończenie pozostałych  w stanie surowym pod dachem. Fabryka zegarków miała zajmować łącznie powierzchnię 14 tys. mkw. (z czego 2 tys. mkw. to pół piwnice) znajdującej się w pobliżu innej fabryki i połączone z głównymi budynkami dwoma przejściami. Pomieszczenie pół piwniczne przeznaczone były na szatnie i magazyny. Po dostarczeniu i zamontowaniu sprzętu oraz wykonaniu pierwszych partii produktów 25 kwietnia 1930 roku na zlecenie MEMZ Gostrest Toczmech został połączony z fabryką „Aviapribor” i rozpoczęto budowę zakładu pod wspólną nazwą 2 Państwowa Fabryka Zegarków.

Na początku produkcji rozwinięto trzy grupy nomenklatury zegarków.

Pierwsza i najstarsza z nich to chodziki i proste zegary ścienny z biciem i bez bicia, które w mniejszej skali robiono też w Szarapowie i Wołokołamsku  

Druga grupa to tanie budziki z przeciętną dokładnością, głośno dzwoniące i mające dobrą wytrzymałość (w przypadku upadku). Zakład miał w tym zakresie doświadczenie, bowiem budziki montowano tu już od początku istnienia warsztatów zegarmistrzowskich w Moskwie. Montaż odbywał się wcześniej w warsztatach Toczmech.

Trzecia grupa zegarków to zegary elektryczne. 2MFZ  zaczyna samodzielnie produkować pierwotnie elektryczne zegary wahadłowe. Elektryczny zegar główny EPCHG z bezpośrednim napędem elektrycznym (ten zegarek można dziś oglądać w muzeum fabrycznym), który został zaprojektowany do podłączenia do niego 50 zegarów wtórnych, również produkowanych na miejscu.

W kolejnych latach zaczęto produkować elektryczne zegarki samochodowe. To tradycja zegarków elektrycznych pozwoliła zakładowi w latach powojennych poprzez porażki i sukcesy być jednymi z pierwszych, a czasem jedynymi w tworzeniu nowych modeli zegarków elektrycznych, tranzystorowych, kamertonów i wreszcie kwarcowych.

Od 1945 prace nad zegarkami elektrycznymi prowadzono przez wiele lat w ścisłym kontakcie i pod nadzorem  NII-5. Pod koniec 1945 roku 2FZ rozpoczęła rozwój zegarków kieszonkowych «Салют» - Salut o kalibrze 36 mm i wysokości mechanizmu 3,5 mm. Pierwowzorem tego zegarka był casualowy szwajcarski zegarek firmy "Kortebert", lubiany przez L.P. Berię. Jednak ten zegarek nie od razu nadawał się do masowej produkcji w ZSRR ze względu na cechy mechanizmu. Trzeba było wprowadzić zmiany i przystosować go do produkcji w kraju. Było to dość trudne, w pracach istotną rolę odegrał NII-5 przemianowany w 1946r w NIICzasprom. Prace trwały prawie do 1949 roku.

W 1946 r. w zakładzie rozpoczęto prace nad zegarem dla radiolatarni ЗЧП- ZCzP. Zegar posiadał wskazówkę godzinową, minutową i sekundową, rezerwę 144 godzin, dokładność dzienną 7,5 sekundy, balans bimetaliczny. Dokładność zapewniał specjalny stabilizator impulsów. Zegarek został wykonany w metalowej ramie na amortyzatorach i miał wymiary 260x520x530 mm .

Ten rok charakteryzuje się również dużymi zmianami organizacyjnymi.

W sierpniu 1946 r. rozwiązano Ministerstwo Uzbrojenia Moździerzowego, a na jego miejsce powstało Ministerstwo Ogólnej Budowy Maszyn i Oprzyrządowania, w którym utworzono Glavchasprom - (główna dyrekcja przemysłu zegarmistrzowskiego), któremu podlegały wszystkie fabryki zegarków w kraju, w tym 2FZ i NIICzasprom.

W 1950 roku fabryka otrzymała zadanie zwiększenia produkcji zegarków kieszonkowych i naręcznych o zwiększonej dokładności. Do jego realizacji w marcu organizowany jest zespół wysoko wykwalifikowanych zegarmistrzów - monterów, w skład którego wchodzą Chochłow, Biełow, Roshal i inni pracownicy zakładu. Zespołowi powierzono montaż precyzyjnego zegarka kalibru 36 mm z dzienną dokładnością 15 sek. i wysoką niezawodnością mechanizmu. Pracownicy NIICzasprom aktywnie uczestniczyli w pracach mających na celu zwiększenie poziomu wymienności części i zespołów, co umożliwiło poprawę jakości montażu zegarków i zwiększyło ich niezawodność. Opracowano wersję mechanizmu o podwyższonej dokładności na 17 kamieniach, w który wyposażono zegarek Iskra produkowany w latach 1955–1963 w 2MFZ. Na podstawie kalibru-36, który opracowywano dla Iskry, NIICzasprom w 1952 r. stworzył także jednoprzyciskowy chronograf 3617 oznaczony symbolem 28CzK. Zegarek produkowano w 2MFZ i przeznaczono pierwotnie dla marynarki wojennej.

W styczniu 1951 r. utworzono oddzielny warsztat produkcji stoperów, produkcja ich utrzymywała się na poziomie do 30 tys. sztuk rocznie, a znaczna ich część była eksportowana zarówno do krajów socjalistycznych, jak i kapitalistycznych.

Foto Roman Kowalski

W tym samym roku został uruchomiony pierwszy pulsacyjny przenośnik do montażu zegarków Pobieda z części 1MCzZ, składano na nim na zmianę 200-250 zegarków co było podwojeniem dotychczasowych standardów. Pod koniec roku zegarki Pobieda zaczęto montować z części własnej produkcji.

W 1952 r. gazeta Izwiestia opublikowała artykuł o niskiej jakości budzika B-6. Zaangażowano pracowników NIICHaspromu, opracowano odpowiednie plany działania. Jednak wielu zdało sobie sprawę, że głównym powodem tego stanu rzeczy był zły projekt budzika. Rok 1954 charakteryzuje się początkiem produkcji przemysłowej małogabarytowego budzika o kalibrze 56 mm, wysokości mechanizmu 15,2 mm na 11 kamieniach, ze swobodnym wychwytem kotwicy, sprężyną w bębnie i z włosem ze stopu kompensującego temperaturę. Na przestrzeni lat wyprodukowano ponad 100 milionów budzików. Są dobrze znane i nadal cenione za funkcjonalność i niezawodność. W tym okresie na eksport wysłano ponad 3 mln sztuk budzików, które okazały się zaskakująco wytrwałe. I nawet dzisiaj, 47 lat po rozpoczęciu produkcji seryjnej, mają nowoczesne właściwości metrologiczne, a ze względu na swoją rentowność są z powodzeniem sprzedawane na rynku zegarkowym. W 1954 roku kończy się produkcja budzika B-6. Jest on całkowicie przeniesiony do Fabryki Zegarków Oryol, gdzie od 1951 roku dostarczane są części dla stworzenia własnej linii montażu i produkcji części.

Poniżej najbardziej znany i rozpowszechniony budzik sława, tu akurat w rzadszej wersji - dla osób niewidomych.

W 1958 r. 2ChZ rozpoczęło produkcję damskich zegarków na rękę „Era” z mechanizmem o kalibrze 16 mm i mechanizmie o wysokości 3,6 mm Rozpoczęciu produkcji zegarków Era towarzyszyły pewne zmiany strukturalne. Utworzono dział mechanizacji i automatyzacji, którym kierował inżynier S.B. Rivkin, późniejszy zastępca dyrektora generalnego ds. produkcji.

Początek lat sześćdziesiątych charakteryzował się produkcją zegarków elektrycznych i elektronicznych. W 1960 roku NIICzasprom opracował zegarek na rękę ZCzN, jednak ze względu na szereg niedociągnięć nie wszedł on do ​​produkcji. Jednocześnie powstaje nowe laboratorium w 2FZ. Zaangażują się w nią pierwsi specjaliści od mikroelektroniki. W 1962 roku, zgodnie z rysunkami NIICzasprom, fabryka produkuje eksperymentalną partię zegarków na rękę z balansem elektroniczno-mechanicznym, które były produkowane w niewielkich ilościach przez 3 lata, ale z powodu szeregu niedociągnięć również zostały wycofane.

Foto kolekcjonera o nicku deville zamieszczone na forum KMZiZ.

Następnym krokiem był początek rozwoju w 1963 roku zegarka kamertonowego model 2937, który miał szczęśliwszy los. Dzięki oscylatorowi - kamertonowi, pracującemu z częstotliwością 360 Hz, zegarek ten był najdokładniejszym zegarkiem swoich czasów, dokonując kwantowego skoku nad tradycyjnymi mechanicznymi. Dzięki tranzystorowi germanowemu były również pierwszymi niezawodnymi zegarkami na baterie. Kamertony szybko zyskały popularność i były produkowane przez około 15 lat.

W 1966 roku rozpoczęto produkcję zegarka na rękę o kalibrze 24 mm, mechanizmie bazowym 3,8 mm (mechanizm 2409) i kalendarzu z datą skokową o wysokości mechanizmu 4,1 mm, zakres dobowy dokładności -20 +40 sek. i rezerwą chodu od jednego pełnego nakręcenia  sprężyny 45 godzin (model 2414), a także budzika elektroniczno-mechanicznego z oscylatorem balansowym i częstotliwością dobową 30 sekund kalibru 53 mm.

Aby stworzyć mechanizm kalibru 24 (wspomniane wyżej 2409 i 2414), na zlecenie Glavchaspromu utworzono międzyfabryczną grupę roboczą pod przewodnictwem szefa biura nowych projektów 2MChZ Anatolija Wasiljewicza Zacharowa i 1MChZ Vorobyova T., którym udało się uzyskać wysoką charakterystykę energetyczną przy stosunkowo niewielkiej objętości mechanizmu, co pozytywnie wpłynęło na jego właściwości metrologiczne i niezawodność.

5 lipca 1968 roku w fabryce zmontowano 100 milionów zegarków, a łącznie w tym roku wyprodukowano ponad 2 miliony damskich zegarków na rękę, ponad 15 tysięcy zegarków 24-gaeometrowych, ponad 3 miliony budzików i 25 tysięcy stoperów. W sierpniu 1969 roku w oddziale zakładu w Nowym Cheryomushki zmontowano pierwszy milion zegarków.

W 1970 roku, oprócz innych podobnych, rozpoczęła się produkcja zegarków do przełączania zewnętrznych obwodów elektrycznych dla załogowych kompleksów kosmicznych. W pokładowych systemach reagowania awaryjnego urządzenia te realizowały funkcje łączeniowe według zadanego programu. Ponadto trwa produkcja regulatorów prędkości do silników elektrycznych montowanych na samolotach.

W tym samym roku została wydana pierwsza przemysłowa partia mechanicznych zegarków naręcznych z kalendarzem dni tygodnia i miesiąca - model 2428. Kaliber mechanizmu to 24 mm., wysokość - 4,8 mm., 26 kamieni, rezerwa 40 godzin od jednego pełnego nakręcenia, oscylacja 0,4 s, średnia dokładność dzienna 30 + 40 s. Silnik - sprężyna w kształcie litery S w dwóch bębnach. Połączone mechanizmy kalendarzy (natychmiastowe przełączanie numerów – dzień miesiąca, a nie natychmiastowe dni tygodnia).

W 1973 roku rozpoczęto seryjną produkcję modelu 2427 z największą liczbą dodatkowych komplikacji. Zegarki pierwszej klasy, kaliber 24 mm z wysokością mechanizmu 6,85 mm na 27 kamieniach, czas działania 35 godzin; samonakręcające się, wahnik dwustronnego działania, łożysko ślizgowe. Rodzaj konwersji - sprzęgła odwracalne. Przełożenie mechanizmu chodu 151,7 (opis kalendarza podwójnego patrz model 2428)

Foto Krzysztof Chrapek

W 1976 roku 2MCHZ wypuszcza pierwszą przemysłową partię modelów kwarcowych na rękę - 3050, który wyznacza nowy etap w rozwoju zegarków. Jednocześnie, ze względu na całkowicie nowe podejście do technologii produkcji zegarków kwarcowych, w porównaniu z zegarkami mechanicznymi, był to początek dość długiego kryzysu, nie tylko w radzieckiej, ale także światowej produkcji zegarków.

Przy wdrażaniu produkcji zegarków kwarcowych w ZSRR bardzo skutecznie wykorzystano współpracę międzyzakładową, aby zapewnić oryginalne, w porównaniu z zegarkami mechanicznymi, jednostki (bloki), poszczególne elementy i detale, w opracowaniu których uwzględniono fabryki zegarków. Tak więc Mińska Fabryka Zegarków (w Mińsku istniało największe w Związku stowarzyszenie zajmujące się produkcją mikroelektroniki „Integral”) zaopatrzyła wszystkich w układy scalone i jednostki elektroniczne; w fabryce zegarków Uglich opanowano rezonatory kwarcowe, na których pierwsze skrzypce grał przyszły dyrektor generalny MPO „2MFZ” VM Korolev. Zakład miał duże doświadczenie w obróbce kamieni zegarkowych, a oddział NIICHaspromu w Uglich był swego rodzaju bazą naukową i eksperymentalno-projektową. Fabryka precyzyjnych kamieni technicznych w Kusinie stała się bazą do produkcji magnesów do silników krokowych, płyt silikonowych. Tak więc pierwszy zegarek kwarcowy model 3050 miał mechanizm kalibru 30 mm, wysokość 7,5 mm, silnik krokowy, kalendarz podwójny, sekundnik centralny, zasilany z ogniwa o napięciu znamionowym 1,5 V, 10 kamieni, czas pracy 12 miesięcy, średnia dokładność dobowa 2 sekundy. Międzynarodowa nagroda „Złoty Merkury" została przyznana zakładowi w tym samym roku, wysoko oceniono udział w handlu międzynarodowym. Łącznie zakład wyprodukował ponad 8 mln zegarków w ciągu roku. W latach 70-tych był też kupowany za granicą, głównie w Szwajcarii.

W 1982 r. Komitet Centralny KPZR i Rada Ministrów ZSRR podjął uchwałę o utworzeniu fabryk automatycznych w wielu przedsiębiorstwach w kraju, w tym w pierwszej i drugiej moskiewskiej fabryce zegarków. Jednak w 2MCHZ z całej listy planowanych i wdrożonych środków pozostała w użyciu tylko zautomatyzowana linia do montażu mechanizmu zegarka kwarcowego model 2356, opracowana przez warsztat budowy obrabiarek zegarkowych, której wprowadzenie wraz z montażem i programem kontrolnym o wydajności siedem tysięcy mechanizmów na zmianę - pozwolił uzyskać zakładowi znaczący Efekt ekonomiczny.

Schemat 2356 i opis cyrylicą

2356

Po zegarku naręcznym przychodzi kolej na budzik kwarcowy. Ich seryjna produkcja rozpoczyna się w 1985 roku modelem 57208 opracowanym przez zakład Orlovsky SKB (autorem projektu i szefem SKB jest V.M. Panfilov). Mechanizm 57208: wymiary 60x58x1 mm; znamionowe napięcie zasilania 1,5 V; średnia dokładność dzienna 2 sek.; pobór prądu 70 mA; moment na drugiej osi 188...; autonomia z baterią 373 - 1 rok.

W 1989 roku rozpoczyna się ostatni etap modernizacji zegarków kwarcowych w fabryce. Modele 1356 (z sekundnikiem), 1358 (bez sekundnika) opracowane przez NIIchasprom KNCH są kolejno wdrażane. Wreszcie w 1991 roku powstał model ELF 1656, którego mechanizm stał się później podstawą eksportu. Jego produkcja osiągnęła prawie 1 mln sztuk rocznie, a zastosowano tak unikalne procesy technologiczne jak wykrawanie otworów pod układ kół w platynie, wycinanie kół zębatych zębem w jednym przejściu technologicznym, a na koniec wklejanie stojana silnika krokowego taśmą typu „ szkocka ” (projektant Nazarow) i inne. Wszystkie zostały opracowane i wyprodukowane przez specjalistów 2MFZ - technologów, pracowników kompleksu instrumentalnego i innych.

Tak więc „2MFZ” w całej historii zakładu wyprodukowała ponad 330 milionów sztuk zegarków, pracowało tam ponad 10 tysięcy osób. Na przestrzeni lat eksport osiągnął 50%

Po rozpadzie ZSRR pomieszczenia Drugiej Fabryki Zegarków zaczęły być masowo wynajmowane, powierzchnia do produkcji zegarków zmniejszała się z każdym miesiącem. W związku z tym zmniejszyła się również liczba produkowanych zegarków.

W 2005 roku zakład i znak towarowy Slava zostały przejęte przez prywatną firmę VEB-Invest LLC.

Obecnie nie istnieje Fabryka Zegarków Sława, lecz marka trwa, w sprzedaży są nowe modele zegarków Sława i posiadają oryginalne mechanizmy. Nie mam informacji czy wykupiono markę z zapasem gotowych mechanizmów, czy też istnieje jeszcze jakaś niewielka produkcja.