Słownik pojęć

Wyniki dla hasła: Ćwiertnik

  • Ćwiertnik

    pierwszy zębnik przekładni wskazań zazębiający się z kołem zmianowym, wykonujący jeden obrót w ciągu godziny. Jest zwykle osadzony na osi minutowej, może być z tulejką lub bez tulejki w zależności od rozwiązania sprzęgła ciernego w przekładni wskazań. Rozróżnia się ćwiertniki luźne, nieruchome i ruchome. Ćwiertnik ruchomy, to ćwiertnik, który jest osadzony z lekkim tarciem na przedłużonym końcu osi minutowej, stanowiącej całość z zębnikiem minutowym; jest stosowany we wszystkich współczesnych zegarkach z centralną osią minutową oraz w zegarach precyzyjnych; ćwiertnik ten jest ruchomy podczas nastawiania wskazówek. (źródło)

  • Ściskarka ćwiertników

    przyrząd służący do bezpiecznego ściskania tulejki ćwiertnika w celu uzyskania ciasnego osadzenia go na czopie osi minutowej i uzyskania odpowiedniego tarcia sprzęgła ciernego. Ściskanie szczypcami jest niebezpieczne – łatwo wtedy uszkodzić ćwiertnik . Zwiększenie tarcia ćwiertnika można uzyskać punktakiem na nabijarce wyposażonej w kowadełko z pryzmowym wycięciem.

  • Ściągacz ćwiertnika

    przyrząd lub narzędzie służące do ściągania z osi minutowej ćwiertnika, osadzonego na niej z pewnym wciskiem. Jest wiele odmian tego przyrządu.

  • Ćwiertnik ruchomy

    ćwiertnik, który zawsze ma tulejkę i jest osadzony z lekkim tarciem na przedłużonym końcu osi minutowej, stanowiącej całość z zębnikiem minutowym. Jest stosowany we wszystkich współczesnych zegarkach z centralną osią minutową oraz w zegarach precyzyjnych. Ćwiertnik ten jest ruchomy podczas nastawiania wskazówek, gdyż wtedy obraca się na osi minutowej.

  • Ćwiertnik nieruchomy z tulejką

    ćwiertnik stosowany w zegarkach starego typu, w których zębnik minutowy wraz z czopami jest przewiercony, a do tego otworu – dopasowana z lekkim tarciem oś zakończona łbem. Na wystającą część tej osi jest wciśnięty na stałe ćwiertnik z tulejką.

  • Ćwiertnik nieruchomy bez tulejki

    ćwiertnik mający zastosowanie w budzikach i zegarach popularnych. Jest wciśnięty mocno na oś minutową, na końcu której osadza się wskazówkę minutową.

  • Ćwiertnik luźny

    ćwiertnik, który ma zawsze tulejkę i jest ułożyskowany na czopie stałym znajdującym się na środku płyty mechanizmu. Jest stosowany w zegarkach roskopfowych oraz zegarach i zegarkach bez centralnej osi minutowej.

  • Wskazówka minutowa

    wskazówka osadzona bezpośrednio na osi minutowej lub tulejce ćwiertnika umocowanego na tej osi. Ma tulejkę, ale znacznie krótszą niż wskazówka godzinowa. W zegarach, w których wskazówki nastawia się palcami, wskazówka minutowa jest osadzona na czopie kwadratowym i zabezpieczona zawleczką lub nakrętką. Wskazówka minutowa została wprowadzona w roku 1690 przez Daniela Quaro.

  • Tarcza włączeniowa

    element mechanizmu bicia zegara wieżowego, w którym są umocowane kołki włączające bicie. W zegarach domowych kołki włączające są umocowane w ćwiertniku lub kole zmianowym.

  • Prężka

    sprężysta podkładka mosiężna, zwykle okrągła z otworem w środku, umieszczona w tulejce koła godzinowego pod tarczą zegarka, w celu wyeliminowania luzu wzdłużnego tego koła. Prężka powinna być bardzo cienka i elastyczna, aby zbyt silnie nie dociskała koła godzinowego do ćwiertnika.

  • Oś minutowa

    główna oś mechanizmu zegarowego obracająca się z prędkością 1 obrót/h. Na osi minutowej znajduje się zębnik minutowy, stanowiący zwykle z nią jednolitą całość, a na stoczonej części zębnika jest zanitowane koło minutowe. Bezpośrednio na czopie osi minutowej lub na tulejce ćwiertnika wciśniętego na ten czop osadza się wskazówkę minutową.

  • Naprawa repetierów

    naprawa utrudniona, gdyż do repetiera nie ma części zapasowych. Trzeba je więc dorabiać. błędy w działaniu repetiera i wybijaniu godzin najczęściej na skutek luzów powstałych w miejscach ułożyskowania dźwigni i innych elementów – dlatego najpierw trzeba usunąć zbędne luzy i wypolerować miejsca trące. Niedokładności bicia, wynikające z błędnego opadania ramienia oporowego, znikają zwykle po poprawieniu ułożyskowania osi minutowej. Ćwiertnik powinien być dopasowany dość ciasno, aby przy jego obrocie nie wyczuwało się zmiany momentu obrotowego wskutek zmiennego tarcia. Jeżeli ćwiertnik jest osadzony luźno, to spadnięcie ramienia oporowego na przymocowaną do niego krzywkę może zmienić jego położenie. Dobry dźwięk wybijania godzin zależy od umocowania gongów – dlatego trzeba sprawdzić, czy nie są obluzowane. Przy smarowaniu zachowuje się ogólną zasadę: nie za wiele ojeju. Niektórych miejsc trących nie należy smarować, np. zbieraka na krzywce stopniowej. Przy osadzaniu wskazówek należy zwrócić uwagę na zgodność uderzeń ze wsazaniami.

  • Mechanizm bicia zapadowy typu paryskiego

    mechanizm o napędzie sprężynowym, stosowany w zegarach z tygodniową rezerwą napędu. Wieniec zębaty bębna napędowego napędza zębnik koła dodatkowego, które z kolei napędza zębnik koła bicia z osadzonymi w nim kołkami uruchamiającymi dźwignię młotka. Koło zazębia się z zębnikiem koła sercowego, w którym jest osadzony kołek, zatrzymujący się na haku zapadnika. Koło sercowe napędza zębnik koła zalotowego, które zazębia się z zębnikiem regulatora wiatrakowego. Połączenie mechanizmu chodu z mechanizmem bicia następuje co pół godziny przez dwa kołki włączające, osadzone w ćwiertniku. Podczas ruchu obrotowego ćwiertnika jeden z kołków podnosi koniec włącznika, którego drugie ramię, zakończone występem, odchyla jednocześnie podpórkę zapadnika. Na kilka minut przed wybiciem godziny, gdy ramię oporowe zapadnika zostanie nieco uniesione z wrębu koła zapadowego, a hak zapadnika wysunie się poza tor kołka sercowego, wtedy mechanizm zostaje uwolniony, lecz występ włącznika wchodzi w tym czasie na tor kołka zalotowego i zatrzymuje koło zalotowe, po wykonaniu przez nie około pół obrotu. Jest to zalot przygotowujący mechanizm do bicia. Powolny obrót ćwiertnika powoduje dalsze unoszenie włącznika, w wyniku czego ramię oporowe zapadnika wysuwa się zupełnie z wrębu koła zapadowego.

  • Konserwacja zegarków

    zalecenia są następujące. Zegarki, przede wszystkim naręczne, są narażone na szkodliwe działanie potu – dlatego po zdjęciu z ręki zegarek trzeba wytrzeć suchą chusteczką lub irchą. Zegarki z kalendarzem powinno nakręcać się wieczorem, aby bardziej naprężona sprężyna łatwiej pokonała opór powstały podczas przestawiania daty. Wyciąganie wałka naciągowego do pozycji nastawczej powinno wykonywać się paznokciami, przechylając je jak dźwignię – ma się wtedy lepsze wyczucie i nie ciągnie bez potrzeby. Wskazówki można cofać tylko wtedy, gdy wskazówka sekundowa nie zatrzymuje się podczas cofania (ćwiertnik nie ma za dużego tarcia), w przeciwnym razie nie powinno się cofać, zwłaszcza raptownie, gdyż łatwo wyszczerbić palety.

  • Koło zmianowe

    koło połączone z zębnikiem zmianowym, należące wraz z nim do przekładni wskazań. Jest ułożyskowane na płycie mechanizmu i napędzane ćwiertnikiem.

  • Koło godzinowe

    koło należące do przekładni wskazań; jest ułożyskowane na tulejce ćwiertnika i napędzane zębnikiem zmianowym; na tulejce koła godzinowego jest osadzona wskazówka godzinowa. (źródło)